Për herë të shtatë në tre vitet e gjysmë të fundit, bullgarët zgjodhën deputetë në Asamblenë Kombëtare të dielën e kaluar dhe përsëri në zgjedhje të parakohshme. A do të vazhdojë zhvendosja e organit më të lartë legjislativ të vendit drejt Moskës – kjo ishte një nga intrigat kryesore.
“Bullgaria është e paqeverisshme”
Seria e zgjedhjeve të pafundme shpjegohet me paaftësinë e përhershme të partive politike bullgare për të formuar një qeveri koalicioni. Në këtë sfond, ka pasur një tendencë të qartë drejt rritjes së numrit të anëtarëve pro-rusë të Kuvendit Popullor, i cili përbëhet nga 240 deputetë.
Pas zgjedhjeve të tetorit 2022, numri i përfaqësuesve të popullit që përfaqësonin partitë e njohura për pozicionin e tyre pro Kremlinit ishte 64 (Rilindja – 27, Partia Socialiste Bullgare – BSP – 25, Ngritja Bullgare – 12); pas zgjedhjeve të tetorit 2023, ishin 71 prej tyre (Vozrozhdenie – 36, BSP – 24, Ka njerëz të tillë – ITN – 11). Si rezultat i zgjedhjeve në qershor 2024, trupat pro-ruse në parlament u rritën në 86 deputetë (Vozrozhdenie – 38, BSP – 19, ITN – 16, Velichie – 13). Tani do të jenë 85 prej tyre (Vozrozhdenie – 35, BSP – 20, ITN – 18, SWORD – 12), ose 35% e përbërjes totale të parlamentit.
Të gjithë prisnin ngritjen e mëtejshme të partisë nacionaliste pro-Kremlinit Rilindja , e cila kishte një marrëveshje bashkëpunimi me Rusinë e Bashkuar, por nuk pati asnjë ndjesi dhe ajo ruajti vendin e tretë.
Rimbushja e lobit pro-rus ndodhi për shkak të një lojtari të ri, sikur të zëvendësonte ” Madhështinë ” jetëshkurtër dhe në disa mënyra të ngjashme me të. Pasi kapërceu pragun elektoral prej 4% të votave, në Kuvendin Popullor hyri një parti shumë e re, SHPATA (“Moral, Unitet, Nder”). Ajo drejtohet nga një politikan me mjaft përvojë, ish-ministri i Sportit, 39-vjeçari Radostin Vasilev. SHPATA paraqitet si një parti “centriste”, por në të njëjtën kohë “pro-bullgare, patriotike dhe me përgjegjësi kombëtare”. Është interesante se, siç tha vetë Vassilev në ceremoninë e themelimit të partisë në tetor 2023, “SHPATA do të jetë një projekt i modernizuar pro-Orban”; mund të merret me mend se çfarë saktësisht do të marrë hua partia nga kryeministri hungarez Viktor Orban, i cili prej shumë vitesh është në konflikt me Bashkimin Evropian dhe mban marrëdhënie të ngushta me Rusinë. “Unë do të takohesha me Putinin për të folur për tregtinë, gazin dhe furnizimet me naftë,” tha Radostin Vasilyev me qetësi në një intervistë.
SWORD mbron një pozicion pro-rus në lidhje me luftën e Rusisë kundër Ukrainës, bën thirrje për ndërprerjen e menjëhershme të ndihmës ushtarake për Kievin dhe miratimin nga Bullgaria të një politike të neutralitetit të plotë. Partia gjithashtu qëndron për “vlerat tradicionale të familjes”, kundër komunitetit LGBT dhe është skeptike për anëtarësimin e Bullgarisë në Bashkimin Evropian.
Mbështetja e qëndrueshme e votuesve për aktorët politikë pro-Kremlinit ka të bëjë shumë me praninë e tyre të fortë në mediat sociale, thotë Goran Georgiev , një analist në Qendrën për Studimin e Demokracisë me qendër në Sofje. Suksesi i partive radikale populiste dhe pro-ruse është kryesisht për shkak të përmbajtjes lehtësisht të tretshme dhe të ngarkuar emocionalisht që ato publikojnë në internet. Në të njëjtën kohë, të ashtuquajturat parti euroatlantike, pro-evropiane – GERB (“Qytetarët për zhvillimin evropian të Bullgarisë”) dhe PP-DB (“Vazhdimi i ndryshimit – Bullgaria Demokratike”), morën dy rreshtat e parë. në listën e fituesve në zgjedhjet e së dielës (përkatësisht 69 dhe 37 mandate), qëndrojnë të heshtur dhe pasiv për shumë çështje të rëndësishme.
Në të njëjtën kohë, sociologia Boryana Dimitrova nga Alpha Research dhe Dobromir Zhivkov nga Market Links nuk besojnë se suksesi i këtyre lëvizjeve së shpejti do të çojë në formimin e një mazhorance radikale populiste pro-ruse në parlament. Kjo mund të ndodhë, thotë Dimitrova, nëse në të ardhmen shfaqet një entitet krejtësisht i ri me një lider të fortë dhe të njohur, siç është partia e presidentit Rumen Radev, i njohur për qëndrimet e tij pro-ruse.
Megjithatë, disa ekspertë besojnë se gjasat që forcat pro-ruse të vijnë në pushtet në Bullgari janë rritur ndjeshëm. Austrian Der Standard citon fjalët e një analisti nga Këshilli Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë, Vesela Cerneva : “Është e mundur që GERB të krijojë një koalicion me Rilindjen nëse Donald Trump fiton në Shtetet e Bashkuara Evropianolindorët dhe Trump mund të jenë kryeministri hungarez Viktor Orban Dhe nëse lideri i GERB-it, Bojko Borisov, punon me të djathtën radikale, ashtu si Orban për disa kohë formoi një koalicion me partinë hungareze të ekstremit të djathtë Jobbik, ai do të fitojë sepse do të duket i moderuar. ” Sidoqoftë, Borisov në një nga bisedat e tij pranoi se partnerët e tij në Bruksel dhe Uashington nuk kanë gjasa të lejojnë një skenar të tillë.
“Bullgaria është e paqeverisshme”, shkruan një gazetë tjetër austriake, Die Presse , “Sistemi i partisë është i copëtuar, elitat janë në kundërshtim me njëra-tjetrën dhe institucionet janë të paralizuara, madje edhe fondet e BE-së, të cilat janë aq të nevojshme për zhvillimin e mëtejshëm , nuk mund të përdoret hyrja në eurozonë, e planifikuar për vitin 2025, janë në rrezik.
Dera për në Ballkan
Ruslan Stefanov i Qendrës për Studimin e Demokracisë beson se mendimi i shumë bullgarëve është pothuajse identik me rusët pro Kremlinit. Për shembull, kur Vladimir Putin, duke kërcënuar me një sulm bërthamor, i drejtohet veçanërisht Bullgarisë, kjo inkurajon ato forca në vend që duan të përshtaten me Rusinë, thotë ai.
Pak para zgjedhjeve aktuale, portali faktor.bg publikoi pjesë nga një intervistë e dhënë në vitin 2016 nga drejtori i atëhershëm i Institutit Rus për Studime Strategjike (RISI), gjenerallejtënant i rezervës SVR Leonid Reshetnikov. Pas fillimit të luftës në Ukrainë, teksti i intervistës u zhduk nga faqja e internetit RISI. “Bullgaria për ne është dera për në Ballkan”, tha oficeri rus, “Ballkani është zona tradicionale e ndikimit tonë ekonomik, kulturor dhe shpirtëror, pa Bullgarinë, do të ishte shumë e vështirë Për të hyrë në Serbi, Mal të Zi dhe Greqi Ne thjesht do të jemi të shkëputur prej tyre. Prandaj, Bullgaria është shumë e rëndësishme për ne në këtë kuptim. Tre vjet më vonë, Reshetnikovit iu ndalua hyrja në Bullgari për dhjetë vjet; kjo lidhej me rastin e spiunazhit për shërbimet speciale ruse, të ngritur kundër kryetarit të Lëvizjes Kombëtare “Rusofilët” Nikolai Malinov. Nëpërmjet tij, sipas prokurorisë bullgare, financoheshin aktivitete të ndryshme që paraqisnin përpjekje për të ndikuar qëllimisht në politikën e jashtme të Bullgarisë dhe në këtë mënyrë kërcënonin sigurinë e saj kombëtare. Në të njëjtën kohë, Malinov mori para nga dy organizata ruse – RISI dhe shoqëria Shqiponja me dy koka, dhe Reshetnikov u rendit si drejtor ekzekutiv i shoqatës së fundit, i cili shpërndau “njohuri të historisë ruse në frymën e parimeve ruse”.
Ishte Reshetnikov, një specialist me përvojë për Bullgarinë (në fillim të viteve 70 ai studioi në shkollën pasuniversitare të Universitetit të Sofjes, ku mbrojti disertacionin e tij me një temë shumë origjinale – “Pjesëmarrja e emigrantëve politikë bullgarë në ndërtimin e socializmit në Bashkimin Sovjetik (1921–1941)”), kontribuoi në ngritjen në pushtet të presidentit aktual bullgar Rumen Radev në zgjedhjet e vitit 2016. Besohet se analistët e RISI, pasi kishin studiuar profilin e Radevit, rekomanduan Cornelia Ninova, kryetare e Partisë Socialiste Bullgare, ta propozonte atë si kandidat presidencial. Sot Radev, “njeriu i Reshetnikovit”, siç e quajnë hapur në shtypin vendas, po përpiqet të mbajë hapur derën bullgare në Ballkan. Që nga fillimi i luftës në Ukrainë, ai vazhdimisht ka kundërshtuar ndihmën ushtarake për Kievin, dhe së fundmi ai ka kujtuar gjithashtu armët bërthamore – një kërcënim që vetë Putini e përdor. Duke folur në një forum diplomatik në Antalia (Turqi) në mars të këtij viti, Radev tha: “Ne nuk mund të marrim vendime që të çojnë në zgjerimin e kësaj përplasjeje (mes Rusisë dhe Ukrainës – RS) nëse bëhet fjalë për përdorimin e armëve bërthamore , çdo gjë do të humbasë kuptimin”.
Çfarë zhvillimi të shoqërisë bullgare mund të presim më pas? Sipas Lyubomir Kanov , një specialist i shquar në fushën e psikiatrisë dhe në të njëjtën kohë një shkrimtar, “njohja e gjuhës ruse, megjithëse në një nivel të ulët, bëri shumë mijëra bullgarë jo shumë të arsimuar pre e lehtë për propagandën e Putinit” . Në Bullgari, “demokracia e vërtetë është e pamundur ndërkohë që agjentët rusë dhe pasardhësit e paguar të Putinit janë të tërbuar atje,” beson Kanov. Publicisti i shquar Dimitar Popov , megjithatë, pyet veten nëse Moska po i paguan vërtet njerëzit e saj këtu për të krijuar kaos. “Diamant i Putinit luhet në të gjitha nivelet dhe askush nuk paguhet posaçërisht për këtë punë, vetëm se vendi është plot me idiotë të dobishëm që presin degën në të cilën jemi ulur të gjithë,” vëren Popov.
Konfiskim që nuk ndodhi kurrë
Pesha specifike e pranisë së Rusisë në ekonominë bullgare nuk mund të nënvlerësohet. Bullgaria renditet e dyta në Bashkimin Evropian për numrin e kompanive me më shumë se 40 për qind pjesëmarrje ruse, sipas një studimi të Moody’s – 9.5 mijë. Sipas të dhënave jozyrtare, më shumë se 30% e ekonomisë bullgare është në duart e Moskës.
Studimi i Moody’s u shoqërua me paketën e 12-të të sanksioneve të BE-së kundër Rusisë, duke i detyruar institucionet e kreditit dhe financiare në BE që nga korriku 2024 të raportojnë të gjitha transaksionet me vlerë më shumë se 100 mijë euro nëse ato janë të lidhura me individë ose persona juridikë rusë. Kjo është bërë për të vlerësuar më mirë shkelësit e mundshëm të sanksioneve të lidhura me Rusinë dhe për të identifikuar burimet e të ardhurave të tyre. Se si kryhen kontrolle të tilla në Bullgari është një pyetje e hapur. Me shumë mundësi jo, analistët vendas janë dakord.
Në mes të tetorit, portali Flagman.bg publikoi një studim të konsiderueshëm të aseteve në pronësi të politikanëve dhe oligarkëve rusë në Bullgari. Midis tyre janë kreu i korporatës ruse të armëve Rostec Sergei Chemezov, deputeti i Dumës së Shtetit Alexey Chepa, oligarku Alexander Ponomarenko, emri i të cilit u përfshi në listën e zezë të BE-së tashmë më 28 shkurt 2022, Zëvendëskryetari i Bordit të Bankës VTB Valery Lukyanenko, i cili figuron në listën e rusëve të përfshirë nën sanksionet e SHBA-së dhe oligarku rus Andrei Melnichenko. Ai ishte një nga të parët në listën e sanksioneve të BE-së, e cila u shfaq vetëm disa ditë pas sulmit në Ukrainë. Në Bullgari, miliarderi zotëron një kompani prodhimi dhe tregtimi plehrash me një zyrë në Pleven dhe një qarkullim vjetor prej dhjetëra milionë leva.
Kompanitë dhe pronat e mëdha të pasurive të paluajtshme në pronësi të personave të listuar mbeten të paprekura, thekson botimi, megjithëse në vjeshtën e vitit 2023, me dekret të qeverisë, u krijua Grupi Koordinues për Zbatimin e Masave Kufizuese të Bashkimit Evropian. Ajo kishte për detyrë të mblidhte informacion mbi llogaritë bankare, pasuritë e paluajtshme apo kompanitë e qindra oligarkëve dhe politikanëve rusë të sanksionuar të afërt me Vladimir Putin, të cilët u zbuluan në Bullgari. Të gjitha pasuritë e gjetura duhet të ishin konfiskuar, por sipas portalit, për shkak të burokracisë apo pakujdesisë së plotë, komisioni nuk ka filluar asnjëherë punën.
A është karota e Putinit e pakërkuar?
Nuk është e qartë, shkruan Dimitar Popov, pse, me një president të tillë dhe parti të tilla si në Bullgari, Rusia e shpalli atë një vend armiqësor, pjesë e një shoqërie perëndimore të kalbur që ndjek “udhëzimet ideologjike shkatërruese neoliberale” që bien ndesh me vlerat shpirtërore dhe morale tradicionale ruse. Në të njëjtën kohë, asnjë bullgar nuk iku në Rusi nga “politikat neoliberale”, vëren gazeta bullgare “Sega”. Ajo i referohet dekretit të Presidentit Putin të 20 shtatorit për mundësinë e lëvizjes në Rusi për banorët e 47 vendeve, përfshirë Bullgarinë, autoritetet e së cilës po imponojnë “qëndrimet destruktive” të lartpërmendura ndaj qytetarëve të tyre.
Beteja partiake, natyrisht, do të vazhdojë, por sondazhet e fundit të opinionit publik tregojnë se shumica e bullgarëve (60%), si qytetarët e tjerë të BE-së (65%), shprehin optimizëm për të ardhmen e një Evrope të bashkuar. Sipas sondazhit të Eurobarometrit të paraqitur nga Parlamenti Evropian, të pyetur nëse vendi i tyre përfiton nga të qenit pjesë e BE-së, 53% e bullgarëve janë përgjigjur pozitivisht (përkundrejt 70% në të gjithë BE-në). Sipas 61% të të anketuarve, “aksionet panevropiane” kanë një ndikim pozitiv në jetën e përditshme të bullgarëve. Sqarohet se përgjigjet pozitive për këtë pyetje në Bullgari janë rritur me 6% gjatë muajve të fundit.
