Zgjedhjet për Inatsisartut 31 anëtarësh, parlamenti i Grenlandës , zakonisht nuk tërheqin shumë vëmendje. Ishulli më i madh në botë, me një popullsi prej vetëm 60,000 banorësh, rrallë bën lajme.
Kjo ndryshoi në janar, kur presidenti i ri i atëhershëm i SHBA, Donald Trump shprehu interes për të marrë kontrollin e këtij territori të rëndësishëm strategjik dhe të pasur me burime, raporton Radio Evropa e Lirë .
Lëvizja bëri jehonë në të gjithë Evropën, veçanërisht midis aleatëve të NATO-s, përfshirë Danimarkën , së cilës i përket zyrtarisht Groenlanda. (Kopenhaga menaxhon politikën e jashtme dhe monetare, ndërsa grenlandezët kontrollojnë shumicën e çështjeve të brendshme.)
randaj, të gjithë sytë tani do të jenë te zgjedhjet e 11 marsit, të cilat u thirrën nga kryeministri i Groenlandës Mute Egede pas deklaratave të Trump.
Megjithëse çështjet e zakonshme të brendshme janë të pranishme në fushatë, pyetja kryesore është e qartë: krahu i Amerikës, qëndrimi me Danimarkën, apo përpjekje për pavarësi?
Duhet theksuar se shumica e Groenlandezëve nuk duan të bëhen pjesë e Shteteve të Bashkuara dhe asnjë nga pesë partitë parlamentare nuk e mbron këtë.
Së bashku me kryeministren daneze Mette Frederiksen , Egede e bëri të qartë se Grenlanda – si një territor autonom i Mbretërisë së Danimarkës – nuk është në shitje dhe se vetëm Grenlandezët mund të vendosin për të ardhmen e saj. Është gjithashtu interesante që parlamenti së fundmi miratoi një ligj që ndalon donacionet anonime dhe të huaja në fushatat zgjedhore.
Por çka nëse vjen një ofertë që nuk mund ta refuzoj?
Interesi amerikan për ishullin daton në shekullin e 19-të, dhe Grenlanda është në fakt më afër Amerikës së Veriut sesa me kontinentin evropian. Siguria e tij tashmë është e garantuar nga një bazë ushtarake amerikane në veri të ishullit.
Arktiku, natyrisht, nuk është i përjashtuar nga interesat e fuqive të mëdha. Si Kina ashtu edhe Rusia janë aktive në rajon, jo vetëm për shkak të rezervave fitimprurëse të metaleve të rralla, por edhe për shkak të hapjes së rrugëve të reja tregtare për shkak të shkrirjes së akullit.
Edhe nëse Grenlanda nuk bëhet një territor i SHBA-së së shpejti, është e mundur që në të ardhmen të arrihet një formë e marrëveshjes së tregtisë së lirë ose asociimit me Uashingtonin.
Megjithatë, Grenlandezët janë mjaft konservatorë për këtë çështje.
Ndërsa të tjerët mund të shohin mundësi fitimprurëse biznesi, shumë prej tyre shohin një atdhe që duhet të ruhet. Aktualisht ka vetëm dy miniera në Grenlandë, dhe zgjedhjet e mëparshme në 2021 u shënuan nga një vendim popullor për të kufizuar kërkimin e naftës dhe gazit dhe ndalimin e minierave të uraniumit.
Këtu hyn në lojë Danimarka. Tre nga pesë parti politike duan pavarësinë nga Danimarka, duke përfshirë partinë e majtë të kryeministrit Egede, Bashkimi Popullor, e cila fitoi zgjedhjet e mëparshme katër vjet më parë dhe ka të ngjarë të fitojë sërish më shumë vota.
E njëjta gjë vlen edhe për partnerin aktual të koalicionit të partisë në pushtet, Partinë Socialdemokrate Përpara, e cila synon vendin e dytë. Liberal Demokratët, të cilët mbështesin qëndrimin në bashkim me Danimarkën, po ecin mirë gjithashtu në sondazhe, gjë që mund të komplikojë formimin e koalicionit dhe të përcaktojë drejtimin e ardhshëm të Grenlandës.
Megjithëse shumica e Groenlandezëve shprehin dëshirën për pavarësi, ata gjithashtu duan të ruajnë standardin e tyre aktual të jetesës.
Megjithatë, territori është kryesisht i varur nga Danimarka. Grenlanda ka qenë besnike ndaj kurorës daneze që nga viti 1814, dhe deri në 50 për qind e eksporteve të saj shkojnë në Danimarkë, ndërsa 60 për qind e importeve vijnë nga Danimarka.
Gjysma e popullsisë punon në sektorin publik, të cilin Kopenhaga e financon në një masë të konsiderueshme përmes subvencioneve. Përveç kësaj, për të forcuar sigurinë në ishull, qeveria daneze muajin e kaluar u zotua të investojë dy miliardë euro (2.16 miliardë dollarë) në përmirësimin e aftësive të saj të mbrojtjes në Arktik.
Ekziston një komision në Grenlandë që heton se si do të dukej një ndarje e mundshme me Danimarkën, por procesi në thelb do të kërkonte tre hapa.
Së pari, Kopenhagen dhe Nuuk do të duhet të arrijnë një marrëveshje për kushtet e ndarjes. Më pas do të duhej të mbahej një referendum në të gjithë Grenlandën, në të cilin qytetarët do të votonin për pavarësinë. Në fund të fundit, parlamenti danez do të duhej të miratonte të gjithë procesin.
Partitë pro-pavarësisë duan që një referendum të mbahet në mandatin e ardhshëm katërvjeçar, por duke pasur parasysh pasiguritë aktuale që rrethojnë territorin, nuk ka gjasa të ndodhë përpara vitit 2025.
