Çfarë fshihet pas komenteve të ashpra të Donald Trump për Vladimir Putinin? A i ka mbaruar durimi Trumpit? Çfarë duhet të presë Kremlini nga Shtëpia e Bardhë?
Po diskutojmë këto dhe çështje të tjera sot me ish-ndihmës Sekretarin e Shtetit të SHBA-së, Drejtorin e Institutit George Bush, David Kramer dhe publicistin amerikan, autorin e disa librave rreth Rusisë, David Satter .
Në ditët e fundit, Vladimir Putin ka qenë shënjestra e disa prej vërejtjeve më të forta të Presidentit Trump. Më e forta erdhi gjatë një mbledhjeje të kabinetit të martën: “Nëse doni të dini të vërtetën, Putin po na jep shumë budallallëqe. Ai është gjithmonë shumë i sjellshëm, por kjo po bëhet e pakuptimtë.” Në një intervistë me NBC më 10 korrik, Trump tha se ishte “jashtëzakonisht i zhgënjyer” me Rusinë dhe planifikonte të bënte një njoftim të rëndësishëm të hënën. Presidenti nuk pranoi të ndante detaje rreth njoftimit të tij të planifikuar.
Burimi i menjëhershëm i acarimit të presidentit, me sa duket, ishte një telefonatë me Vladimir Putinin e zhvilluar një javë më parë. “Isha shumë i zhgënjyer nga biseda me Presidentin Putin. Nuk mendoj se ai dëshiron ta ndalojë këtë budallallëk”, tha Donald Trump, duke iu referuar luftës në Ukrainë.
A tregojnë këto komente të ditëve të fundit se shpresat e Donald Trump për të bindur Vladimir Putinin të bëjë paqe janë zbehur dhe se ai është gati të përdorë instrumente për zbatimin e paqes?
– Kriteri për një ndryshim në qëndrimin e Presidentit Trump ndaj Putinit do të jetë rifillimi i dërgesave të armëve në Ukrainë, të cilat u pezulluan javën e kaluar si rezultat i asaj që unë e konsideroj vendimin më budalla të Pentagonit, – thotë David Kramer . – Presidenti ka urdhëruar dërgimin e armëve, përfshirë raketat për sistemet Patriot. Ai gjithashtu i ka pyetur evropianët nëse mund t’u ofrojnë raketa të tilla ukrainasve nga arsenalet e tyre. Nëse shohim një rifillim të dërgesave të rregullta të armëve, kjo do të thotë një përmbysje e kursit që Donald Trump ka ndjekur deri më tani. Ky kurs, siç është bërë e qartë, nuk po çon askund, pasi Vladimir Putin ka demonstruar një mungesë të plotë interesi për t’i dhënë fund luftës, pavarësisht përpjekjeve të shumta të Trump për ta bindur atë të bjerë dakord për një armëpushim.
– Lajmi javën e kaluar se administrata Trump kishte pezulluar disa shitje armësh në Ukrainë shkaktoi eufori në Kremlin dhe ndjenja të përziera në Kiev, pasi dukej se një vendim i tillë nuk mund të merrej pa dijeninë e presidentit. Në përgjigje të pyetjes së një gazetari, Presidenti Trump tha se nuk e dinte se si ishte marrë vendimi. Ju keni punuar në administratën e George W. Bush. Si merren vendime të tilla?
– Është e vështirë të imagjinohet që një vendim kaq i rëndësishëm është marrë, siç shkruajnë mediat, duke cituar burime në Pentagon, nga Zëvendës Sekretari i Mbrojtjes Elbridge Colby, pasi kjo bie ndesh me procedurën në të cilën anëtarët e Shtabit të Përbashkët të Ushtrisë, përfshirë kryetarin e tij, duhej të shprehnin mendimet e tyre. Me sa duket, kjo nuk ndodhi. Sekretari i Shtetit Marco Rubio, i cili është gjithashtu këshilltari i sigurisë kombëtare i presidentit, nuk ishte i informuar për këtë vendim. Dhe aleatët tanë nuk dinin asgjë për këtë vendim, Ukraina nuk mori asnjë paralajmërim për të, siç duhej të kishte ndodhur në një situatë normale. Duke gjykuar nga raportet e shtypit, një hap i tillë nuk mbështetet nga ushtria amerikane. Nëse vendimi është marrë vërtet nga personi i tretë në hierarkinë e Pentagonit, Elbridge Colby, dhe Sekretari i Mbrojtjes Pete Hegseth thjesht e ka nënshkruar atë, atëherë është e mundur që Colby përfundimisht do të duhet të paguajë për të.
– A mendoni se vërejtjet e ashpra kritike të Presidentit Trump ndaj udhëheqësit rus tregojnë se durimi i tij po mbaron, apo, siç besojnë skeptikët, simpatia e Donald Trump për Vladimir Putin është ende e fortë?
– Më duket se Presidenti Trump dëshiron sinqerisht t’i japë fund luftës, se ndjen dhimbje kur sheh vdekjen e pakuptimtë të njerëzve dhe, sigurisht, e kupton që Vladimir Putin, i cili e filloi luftën, mban përgjegjësi për vdekjen e qindra mijëra njerëzve dhe për shkatërrimin. Në të njëjtën kohë, Donald Trump vendosi marrëdhënie pune me Vladimir Putin gjatë presidencës së tij të parë, por marrëdhëniet e tij me Vladimir Zelensky nuk funksionuan, gjë që u demonstrua qartë nga takimi famëkeq midis Trump dhe Zelensky në Shtëpinë e Bardhë më 28 shkurt të këtij viti. Megjithatë, në muajt e fundit, ky ekuilibër marrëdhëniesh ka filluar qartë të ndryshojë. Takimet midis Trump dhe Zelensky po zhvillohen në një atmosferë mirëkuptimi të ndërsjellë, marrëdhëniet midis dy presidentëve, duke gjykuar nga shenjat e jashtme, po përmirësohen dhe kontaktet midis Trump dhe Putin nuk po japin rezultatet që Uashingtoni kishte shpresuar. Për më tepër, Putin iu përgjigj bisedës së tij të fundit me Trump javën e kaluar me sulme ajrore masive në Ukrainë, të cilat vranë dhjetëra civilë.
Donald Trump është qartësisht i mërzitur, toni i tij ndaj Putinit po bëhet i vrazhdë dhe i është bërë e qartë se Putini nuk dëshiron t’i japë fund luftës. Mendoj se ka shumë mundësi që të ketë një ndryshim në qasjen e Presidentit Trump ndaj këtij konflikti. Sapo ka pasur raportime se ai është i hapur për të ecur përpara me një projektligj për të vendosur sanksione dytësore ndaj vendeve që tregtojnë me Rusinë, një projektligj që aleati i tij politik, senatori Lindsey Graham, po e shtyn fort. Kryetari i Dhomës së Përfaqësuesve, Mike Johnson, ka njoftuar se edhe Dhoma e Përfaqësuesve do të jetë e gatshme të shqyrtojë një projektligj për këtë qëllim. Mendoj se Presidenti Trump po heq dorë nga iluzionet që ishin të dukshme kur tha se mund ta përfundonte luftën në Ukrainë brenda një dite, ose se nëse do të ishte në Shtëpinë e Bardhë në vitin 2022, lufta në Ukrainë do të shmangej. Shpresoj se i bëhet e qartë se e vetmja mënyrë për të ndaluar luftën është të dëmtojë Putinin duke furnizuar me armë Ukrainën, duke konfiskuar treqind miliardë dollarë asete shtetërore ruse në bankat perëndimore, domethënë duke ia bërë të qartë se nuk ka zgjidhje tjetër veçse të përfundojë një marrëveshje paqeje me Ukrainën.
– Meqë ra fjala, nëse i besoni CNN-it , Trump, gjatë presidencës së tij të parë, e paralajmëroi Putinin se do ta “bombardonte Moskën me të gjitha forcat nëse Rusia do të pushtonte Ukrainën”.
– Është mjaft e mundur që Vladimir Putin po bën një gabim të pafalshëm në llogaritje duke rritur presionin ushtarak mbi Ukrainën, duke besuar se Donald Trump nuk do t’u përgjigjet veprimeve të tij agresive. Trump mund ta perceptojë këtë si një fyerje personale. Por, e përsëris, kjo do të jetë e qartë nëse furnizimet me ndihmë për Ukrainën rifillojnë, nëse vendosen sanksione ndaj partnerëve tregtarë të Rusisë.
– A mendoni se është realiste të vendosen taksa importi prej 500% për mallrat nga partnerët kryesorë tregtarë të Rusisë, përfshirë Kinën dhe Indinë? Një masë e tillë parashikohet në projektligj . Kjo pothuajse me siguri do ta godasë rëndë konsumatorin amerikan.
– Mund të supozohet se do të miratohet një version më i lehtë i këtij projektligji, në kuadrin e të cilit, për shembull, presidentit do t’i jepet e drejta ta zbatojë atë në mënyrë selektive. Në të vërtetë, vendosja e tarifave gjigante mbi importet kineze mund të ketë pasoja negative për Shtetet e Bashkuara. Është e qartë se Kina dhe India janë objektivat e vërteta të sanksioneve, pasi ato janë konsumatorët kryesorë të burimeve energjetike ruse, eksporti i të cilave i lejon Kremlinit të financojë luftën në Ukrainë. Megjithatë, sipas të dhënave të fundit, 84 nga 100 senatorë e mbështesin këtë propozim, dhe në këto kohë, vështirë se ka një temë tjetër që shkakton një nivel të tillë unanimiteti midis ligjvënësve amerikanë. Mendoj se mbështetja për këtë legjislacion do të sigurohet në Dhomën e Përfaqësuesve, ku pothuajse të gjithë demokratët dhe shumica e republikanëve do të votojnë për të, veçanërisht nëse Presidenti Trump dhe Kryetari i Dhomës së Përfaqësuesve Mike Johnson votojnë për të.
– Dhe sa i fortë është, sipas mendimit tuaj, kundërshtimi ndaj furnizimit me armë dhe ndihmave të tjera për Ukrainën? Është shkruar shumë për ndjenja të tilla në Partinë Republikane. Mjaft mbështetës të Donald Trump në Kongres kanë folur nga pozicione të tilla.
– Në Partinë Republikane ka disa fraksione. Ka republikanë tradicionalë konservatorë që janë fuqimisht në favor të mbështetjes së Ukrainës, ka izolacionistë dhe pastaj ka nga ata që besojnë se Rusia e Putinit është një bastion i vlerave tradicionale familjare. Por pozicioni i izolacionistëve po dobësohet ndërsa shfaqen gjithnjë e më shumë foto dhe video të pasojave të sulmeve ajrore ruse në qytetet ukrainase: ndërtesa banimi të shkatërruara, civilë të vdekur. Është e qartë se ushtria ruse po godet zonat e banimit, se qëllimi i saj është të ngjallë frikë tek ukrainasit. Dhe amerikanët e shohin këtë. Një sondazh i kryer së fundmi nga Instituti Ronald Reagan tregoi se shumica e amerikanëve duan që ne të vazhdojmë të mbështesim Ukrainën. Ky mendim është edhe midis republikanëve. Mund të supozohet me siguri se disa prej tyre u shprehën kundër ndihmës ndaj Ukrainës thjesht sepse administrata Biden e mbështeti atë. Nëse Donald Trump flet fuqimisht në favor të mbështetjes së Kievit, atëherë republikanët në Kongres, jam i sigurt, do ta ndjekin atë.
– Nëse shpresat për një armëpushim janë zhdukur, cilin e shihni si skenarin më realist për zhvillimin e ngjarjeve?
– Pushtimi i hapur rus i Ukrainës na lejon të nxjerrim dy përfundime të dukshme: mos i nënvlerësoni ukrainasit dhe mos i mbivlerësoni rusët. Objektivisht, ky pushtim doli të ishte një katastrofë për Rusinë, e cila humbi, sipas vlerësimeve të besueshme, më shumë se një milion njerëz të vrarë dhe të plagosur. Ukrainasit, pavarësisht faktit se duart e tyre ishin të lidhura pas shpine nga udhëheqësit perëndimorë që nuk ofruan ndihmë të mjaftueshme, ishin në gjendje të përmbanin agresorin dhe madje të çlironin një pjesë të territoreve të pushtuara. Ne shohim suksese të mahnitshme të Ukrainës në krijimin e një industrie ushtarake, prodhimin e dronëve, shohim se ajo është e aftë të godasë objektiva ushtarake thellë në Rusi. Mendoj se ata mund të triumfojnë nëse vendet perëndimore u ofrojnë atyre mbështetjen e nevojshme, – thotë David Kramer.
– David, komentet e fundit të Presidentit Trump për Vladimir Putin janë të ndryshme jo vetëm në përmbajtje, por edhe në ton nga komentet e tij të mëparshme. Dhe ky ton është, për ta thënë butë, pak i vrazhdë. Në të kaluarën, komentet e rralla kritike të Trump për Putinin alternoheshin me komente pozitive. Por këtë herë, kritikat janë serioze. Në thelb, Presidenti Trump po thotë se Putin po e ndjek nga hunda dhe zhgënjimi i Donald Trump është i dukshëm.
– Po, dhe mendoj se është zhgënjyese, kryesisht sepse Trump tha shumë gjëra që nuk kishin kuptim që nga fillimi, – thotë David Satter . – Si të thuash se kjo luftë mund të mbaronte brenda një dite. Ai tha se lufta nuk do të kishte ndodhur nëse ai do të kishte qenë president kur ajo filloi. Ai tha se Putini është një njeri me të cilin ka një marrëdhënie të mirë. Trump në thelb e ka bërë të qartë publikisht se ka njëfarë mirëkuptimi midis tij dhe Putinit dhe se ata do të punojnë së bashku për t’i dhënë fund kësaj lufte absurde që ai ka thënë se është shkaktuar pjesërisht nga sjellja e Perëndimit dhe Ukrainës. Presidenti tani po fillon të kuptojë se çfarë po ndodh vërtet. Dyshoj se ai po e kupton se nuk ishte i informuar mirë. Si rezultat, ai gradualisht po fillon ta përshtatë politikën me realitetin e situatës.
Çështja është se pothuajse të gjithë presidentët amerikanë të epokës post-sovjetike, jo vetëm Trump, pasi erdhën në Shtëpinë e Bardhë u tunduan të joshnin të ashtuquajturit partnerë rusë. Është interesante që Putini përdor gjithmonë fjalën “partnerë” kur flet për vendet e tjera, veçanërisht për Amerikën, sepse ai nënkupton partneritet sipas termave që ai përcakton. Ne jemi partnerë derisa ai ta prishë partneritetin tonë. Mendoj se kjo është bërë shumë e qartë edhe për Trumpin. Dhe Trump u detyrua thjesht të braktiste idenë se ai mund të ndikojë në këtë person, të krijojë me të atë që ai mendon se është një marrëdhënie besimi dhe të zgjidhë të gjitha problemet duke rënë dakord midis tyre. Trump ishte edhe më i përkushtuar ndaj kësaj ideje sesa paraardhësit e tij naivë. Por sjellja e Putinit çdo ditë vërteton absurditetin e shpresave të tilla. Dhe Presidenti Trump, mendoj unë, e ka kuptuar se shpresat e tij ishin produkt i iluzioneve dhe dezinformimit. Pra, tani pothuajse me siguri do të shohim një evolucion të qëndrimit të tij.
– Ju thoni “me siguri”, por David Kramer beson se ia vlen të presim me përfundime përfundimtare derisa të shohim rivendosjen e furnizimeve me armë në Ukrainë.
– Ndoshta, është shumë herët për të thënë “me siguri”. Donald Trump i ndryshon qëndrimet e tij aq shpesh sa të thuash se më në fund është bërë serioz do të ishte shumë optimiste. Por do të jetë ende shumë e vështirë për të që të kthehet në situatën kur ai në të vërtetë u përpoq t’i pëlqente Putinit. Plus, duhet të kemi parasysh se Trump po shtyhet drejt një qëndrimi më të ashpër ndaj Rusisë jo vetëm nga Ukraina dhe ata që e mbështesin atë në Amerikë, dhe kjo është ende shumica e popullsisë, por edhe nga vendet evropiane, të gjithë anëtarët e NATO-s, me përjashtim të Hungarisë dhe Sllovakisë. Dhe ai nuk mund ta injorojë këtë. Përveç kësaj, ai kujton se si e kritikoi Bidenin për tërheqjen e palavdishme të SHBA-së nga Afganistani. Ai ndoshta e kupton se do të diskreditohet nëse veprimet e tij provokojnë humbjen e Ukrainës dhe më pas do t’i lënë pasardhësit e tij me një situatë në të cilën Rusia, duke fituar në Ukrainë, përbën një rrezik vdekjeprurës për vendet e NATO-s dhe Evropën. Trump nuk vepron në një vakum. Kjo është gjëja më e rëndësishme. Si President i SHBA-së, ai nuk mund të diktojë të gjitha kushtet edhe në politikën e jashtme. Ai duhet të marrë ende parasysh qëndrimet e vendeve të tjera, popullsinë e Shteteve të Bashkuara, opozitën në partinë e tij. E gjithë kjo po e shtyn Trumpin drejt një qasje më serioze ndaj kësaj situate. Plus, Kina, Irani dhe Koreja e Veriut po marrin pjesë në këtë konflikt në anën e Rusisë – vende që, siç e kupton shumë mirë Trump, përbëjnë një kërcënim për Amerikën.
– Si e shpjegoni episodin e çuditshëm të pezullimit të furnizimeve me armë për Ukrainën, i cili ndodhi pak më shumë se një javë më parë? Nga rruga, është e mundur që indinjata që shkaktoi midis mbështetësve të Ukrainës si në Uashington ashtu edhe në Evropë të ketë ndikuar edhe në qëndrimin e Presidentit Trump.
– Trump thotë se nuk e dinte për këtë. Mendoj se ai në fakt e miratoi, por pastaj pa reagimin e Rusisë ndaj kësaj. Pasi ndaloi këto dërgesa, Rusia nisi një sulm të paprecedentë ndaj Ukrainës. Putini praktikisht pështyu në fytyrë presidentin amerikan. Dhe Trump, mendoj unë, nuk do ta pranojë, nuk do ta reklamojë, kështu që thotë jo, nuk më pështyu personalisht në fytyrë, sepse unë nuk isha i përfshirë në këtë vendim. Kjo është e pamundur. Vetëm presidenti mund të marrë një vendim të kësaj shkalle dhe rëndësie. Dhe nëse ndonjë zyrtar në Pentagon do ta kishte marrë, sigurisht, do të ishte një krizë e tillë për demokracinë amerikane dhe sistemin amerikan të qeverisjes sa do të duhej të hetohej menjëherë.
– Nëse supozojmë se Presidenti Trump vërtet e ndryshon kursin e tij ndaj Rusisë, çfarë mund të presim nga administrata e tij në këtë rast, sipas mendimit tuaj?
– Është e vështirë të gjykohet. Aktualisht, Ukrainës i duhen më shumë se të gjitha raketa kundërajrore. Nëse ia dorëzojmë, kjo do ta ndihmojë Ukrainën tani, përpara ofensivës verore të trupave ruse, ku një nga faktorët më të rëndësishëm të suksesit për Ukrainën do të jetë aftësia për të mbrojtur hapësirën e saj ajrore.
Nuk e dimë se cili mund të jetë reagimi brenda Rusisë nëse kjo ofensivë verore dështon. Putini tha se do të shkurtojë buxhetin ushtarak. Nuk ka gjasa që ai ta bëjë këtë. Por pyetja më interesante është: pse ndjeu nevojën ta shpallte këtë? Dikush mund të supozojë se ai tashmë po ndien presion për t’i dhënë fund kësaj lufte dhe po përpiqet të tregojë se po fillon ta bëjë këtë. Unë nuk kam shpjegim tjetër. Në fund të fundit, edhe Rusia, me mentalitetin që mbizotëron atje, nuk mund të sakrifikojë kaq shumë njerëz çdo ditë, çdo javë, çdo muaj. Pra, nëse Amerika, Britania e Madhe dhe vendet e tjera perëndimore rrisin furnizimet ushtarake, kjo mund të provokojë rezistencë në Rusi, paqësore dhe jo aq paqësore, kundër kësaj lufte.
– Presidenti Trump ka njoftuar se do të bëjë një deklaratë të rëndësishme mbi Rusinë më 14 korrik. A mendoni se periudha e thirrjeve për armëpushim ka mbaruar për të?
Shumë e mundshme, sepse kjo periudhë është zvarritur për një kohë të gjatë pa dhënë asnjë rezultat, dhe Donald Trump nuk ka gjasa t’i japë Putinit një tjetër mundësi për ta pështyrë në fytyrë. Dhe, meqë ra fjala, Trump duhet ta kuptojë gjithashtu se Putini, edhe nëse vërtet tha se u lut për Trumpin pas atentatit ndaj tij korrikun e kaluar – dhe mendoj se kjo është vetëm një legjendë – nuk mund të përballojë t’i shfaqet publikut rus pas më shumë se tre vitesh lufte si një person që po reagon ndaj kërcënimeve dhe premtimeve të Trumpit, kur është Trumpi ai që do të përcaktojë se cilat duhet të jenë interesat e Rusisë. Trumpi duhet ta kuptojë se presioni publik mbi Putinin në mungesë të ndihmës për Ukrainën do të jetë i kotë, e lëre më përpjekjet për ta tunduar Putinin me premtime për marrëdhënie tregtare, të cilat mund të jenë tërheqëse vetëm për një udhëheqës që mendon për të ardhmen e popullit të tij.
– Sa realiste mendoni se është që Ukraina të marrë armë nga SHBA-të që do ta ndihmojnë jo vetëm të mbrohet, por edhe të marrë iniciativën në duart e veta? Në fund të fundit, për aq sa kuptoj unë, po flitet për dërgesat e raketave të drejtuara dhe sistemit raketor anti-ajror Patriot.
– Mendoj se këto janë ide realiste. Çfarë lloj debatesh të brendshme politike do të kemi për këtë, nuk e di. Por nëse Ukraina i merr këto armë, veçanërisht ato me rreze të gjatë veprimi, si raketat Tomahawk, ukrainasit do të kenë aftësinë të dëmtojnë seriozisht industrinë ushtarake ruse dhe t’i pengojnë ata të zhvillojnë luftë. Nuk e dimë se ku është vija, përtej së cilës ata në Rusi që punojnë për luftën do të fillojnë të rebelohen. Por mendoj se kjo do të ndodhë, sepse në fund të fundit, të gjithë e shohin sa e paefektshme dhe absurde është kjo luftë.
