Kremlini ka sinjalizuar se Rusia nuk do të nënshkruajë një marrëveshje paqeje me Ukrainën për sa kohë që Presidenti Volodymyr Zelensky, të cilin e konsideron si një sundimtar të paligjshëm, mbetet në pushtet. Zyrtarët rusë duan që Kievi të mbajë zgjedhje presidenciale.
Jo, sigurisht, sepse ata besojnë në procesin demokratik, por sepse mendojnë se një votim mund të shkaktojë një krizë politike dhe sociale në Ukrainë. Në fund të fundit, kuptimi i demokracisë nga Presidenti rus Vladimir Putin është aq i shtrembëruar sa ai e sheh atë vetëm si një burim paqëndrueshmërie.
Çështja e një takimi midis Putinit dhe Zelenskyt ka qenë një nga pengesat më të mëdha në negociatat e vazhdueshme të paqes Rusi-Ukrainë të ndërmjetësuara nga Shtetet e Bashkuara. Si Zelensky ashtu edhe Presidenti i SHBA-së Donald Trump janë të etur që një takim të zhvillohet. Por Kremlini po përpiqet me dëshpërim të mos japë asnjë angazhim . Putini nuk dëshiron ta refuzojë menjëherë Trumpin, kështu që ai vazhdon të vendosë kushte shtesë që duhet të përmbushen që një takim të zhvillohet – për shembull, që ai duhet të jetë në Moskë – dhe të vonojë kohën.
Ministri i Jashtëm rus Sergey Lavrov tha së fundmi se edhe nëse do të kishte një samit presidencial, do të ishte e pamundur që Putini të nënshkruante ndonjë dokument ligjor sepse Zelensky është një udhëheqës i paligjshëm. Fakti që Kremlini ka zgjedhur të ndjekë këtë qasje zbulon shumë për mënyrën se si Putini e sheh botën.
Pretendimet nga zyrtarët rusë në lidhje me paligjshmërinë e supozuar të Zelensky-t filluan seriozisht pasi mandati presidencial i Zelensky-t skadoi zyrtarisht vitin e kaluar. Megjithatë, sipas ligjit ukrainas, Zelensky mbetet udhëheqësi legjitim i vendit të tij. Ligji ushtarak (i cili u vendos në fillim të pushtimit në shkallë të plotë dhe mbetet në fuqi) ndalon mbajtjen e çdo zgjedhjeje në kohë lufte, dhe kushtetuta ukrainase thotë se një president vazhdon të sundojë derisa të zgjidhet pasardhësi i tij.
Rrënjët e kësaj kokëfortësie qëndrojnë në natyrën e autokracisë ruse. Në një sistem autokratik, gjithçka varet nga një sundimtar i vetëm: politika, opinioni publik dhe madje edhe ekzistenca e vetë shtetit. Prandaj, udhëheqja ruse e projekton këtë vizion se si funksionojnë gjërat edhe në vendet e tjera, përfshirë Ukrainën. Ajo beson se nëse Zelensky zëvendësohet, Ukraina mund të ndalojë edhe rezistencën e saj ushtarake.
Putini e sundon Rusinë me ndihmën e menaxherëve politikë dhe e kupton mirë aftësinë e tyre për të ndikuar në zgjedhje dhe për të manipuluar opinionin publik. Kjo, nga ana tjetër, do të thotë që Kremlini i sheh zgjedhjet e lira dhe të ndershme jo vetëm si shumë të paparashikueshme, por edhe si një kohë cenueshmërie që mund të shfrytëzohet nga armiqtë e brendshëm dhe të jashtëm. Demonstratat e opozitës që shpërthyen në Rusi pas mashtrimeve të përhapura në zgjedhjet parlamentare të vitit 2011 vetëm sa i përforcuan pikëpamjet e Putinit mbi këtë temë.
Për shumë vite, Putini ka shprehur mendimin e tij rreth “përpjekjeve perëndimore” për të ndërhyrë në zgjedhjet ruse. Në të njëjtën kohë, megjithatë, ndërhyrja në zgjedhje është diçka shumë e rëndësishme për vetë Putinin, me Moskën që mbështet rregullisht forcat politike miqësore në vendet demokratike “jomiqësore” me shpresën se ato mund të fitojnë pushtet, ose të paktën të destabilizojnë vendin nëpërmjet protestave dhe krizave politike.
Megjithatë, është e paqartë se kë mund të mbështesë Kremlini nëse do të zhvilloheshin zgjedhjet presidenciale në Ukrainë. Një kandidat mund të jetë ish-miku i Putinit, Viktor Medvedchuk, i cili u lirua nga burgu ukrainas në vitin 2022 në këmbim të një grupi të burgosurish lufte ukrainas. Ai tani jeton në Rusi, mbështet lëvizjen Ukraina Tjetër, mban një ekip menaxherësh politikë dhe boton artikuj rreth të ardhmes së Ukrainës.
Është edhe ish-kryeministri ukrainas Mykola Azarov, i cili iku në Rusi në vitin 2014 dhe tani flet për “krijimin e një lëvizjeje për të bashkuar të gjithë ata që duan që Ukraina të ketë një trajektore normale zhvillimi”. Dhe pastaj është ish-presidenti Viktor Janukoviç, një tjetër i arratisur nga revolucioni i Euromaidanit të vitit 2014. Janukoviç foli publikisht për herë të parë në tre vjet më 1 shtator, kur mbështeti pretendimet e bëra nga Putin në një takim të kohëve të fundit të Organizatës së Bashkëpunimit të Shangait se lufta në Ukrainë filloi si rezultat i një grushti shteti në vitin 2014 dhe përpjekjeve të Perëndimit për ta bindur Kievin të bashkohej me NATO-n.
Është e vështirë të gjykohet nëse Kremlini beson apo jo se ndonjëri prej këtyre burrave mund të ketë sukses politik në Ukrainën e sotme. Por realiteti në terren është i qartë: ata nuk mund të kenë sukses. Ekziston vetëm një figurë që mund të konsiderohet pro-ruse e përfshirë në sondazhet ukrainase rreth zgjedhjeve të mundshme presidenciale: deputeti parlamentar Yuriy Boyko, i cili ishte ministër i energjisë dhe zëvendëskryeministër nën Janukoviçin – dhe ai ka një mbështetje prej rreth 1.5% në sondazhe.
Duke pasur parasysh mungesën e mbështetjes për ndonjë politikan pro-rusë në Ukrainë, do të ishte një taktikë më e arsyeshme për Kremlinin të përpiqej të destabilizonte vendin në përgjithësi. Një mit i unitetit nën një sundimtar është një pjesë kyçe e sistemit putinist, dhe botëkuptimi autoritar dikton që zgjedhjet konkurruese ta minojnë këtë unitet. Kremlini ka të ngjarë të besojë se zgjedhjet ukrainase mund të dobësojnë mbështetjen si për luftën ashtu edhe për sundimtarët aktualë të Ukrainës brenda disa grupeve të rëndësishme shoqërore – për shembull, ushtrisë.
Kremlini mund të jetë duke llogaritur gjithashtu se disa rajone ukrainase, të cilat ai ende i konsideron si pro-ruse (kryesisht rajonet e Kharkiv dhe Odesa), do të kontestonin rezultatin e zgjedhjeve. Udhëheqja e Rusisë e kujton shumë mirë se si një krizë politike ukrainase në vitin 2014 i dha asaj mundësinë për të aneksuar Krimenë dhe për të mbështetur një lëvizje rebele në Ukrainën lindore. Por pushtimi në shkallë të plotë i Rusisë në vitin 2022 tregoi se sa rrënjësisht kishin ndryshuar gjërat. Shpresat e Kremlinit se ukrainasit do ta mirëprisnin ushtrinë ruse rezultuan të kenë qenë një llogaritje e gabuar e rëndë.
Pas tre vitesh e gjysmë luftimesh brutale, ka edhe më pak baza për të besuar se ka ndonjë ndjenjë të konsiderueshme pro-ruse në shoqërinë ukrainase. Sondazhet sugjerojnë se rivali kryesor elektoral i Zelensky do të ishte Valery Zaluzhny, ish-komandanti i forcave të armatosura ukrainase: vështirë se dikush që mund të dyshohet se ushqen ndonjë simpati pro-ruse.
Megjithatë, udhëheqja ruse është mësuar t’u besojë bindjeve të veta mbi faktet në terren — sado të qarta që mund t’u duken të tjerëve këto fakte. Për këtë arsye, Kremlini vazhdon të besojë se zgjedhjet presidenciale mund ta dobësojnë Ukrainën nga brenda dhe do të vazhdojë të këmbëngulë që një votim të zhvillohet sa më shpejt të jetë e mundur.
Ky artikull është përshtatur nga origjinali i botuar nga Carnegie Endowment for International Peace.
Andrey Pertsev komentues ne fonadcionin CIP
