SARDENIA është një nga ishujt më të bukur në botë, por lind pyetja: ku janë të gjithë njerëzit? Nuk po flas për turistët, të cilët ka shumë, por për popullsinë vendase.
Popullsia e ishullit ka rënë në 1.57 milion nga 1.64 milion tre dekada më parë, me gjysmën e popullsisë që jeton në dy qytetet më të mëdha, ndërsa qytetet dhe fshatrat më të vogla po zhduken ngadalë, shkruan Politico .
Problemi kryesor është kolapsi demografik. Me një mesatare prej vetëm 0.91 fëmijë për grua, Sardenja ka shkallën më të ulët të fertilitetit në Itali, e cila është vetë ndër më të ulëtat në Bashkimin Evropian. Për të ruajtur një popullsi të qëndrueshme, nevojiten 2.1 fëmijë për grua. Papunësia e lartë dhe kërkimi për mundësi më të mira diku tjetër po i zbrazin më tej fshatrat nga të rinjtë.
“Fëmija i fundit këtu lindi 10 vjet më parë”, thotë Maria Anna Camedda, kryebashkiake e Baradillit, fshatit më të vogël në Sardenjë me vetëm 76 banorë. Vendi është aq i vogël sa mund të ecësh nëpër të brenda pak minutash, megjithatë është po aq i pastër dhe i mirëmbajtur sa një shtëpi e madhe familjare.
Shtëpitë po ofrohen vetëm për një euro, emigrantët po e anashkalojnë ishullin
Për të parandaluar që vende si Baradilli të shndërrohen në qytete fantazmë, autoritetet e ishullit po përpiqen të tërheqin banorë të rinj. Një çift që shpërngulet në një fshat në Sardenjë me më pak se 3,000 banorë mund të marrë deri në 15,000 euro për të blerë ose rinovuar një shtëpi dhe deri në 20,000 euro për të filluar një biznes. Përveç kësaj, ekziston një pagesë mujore prej 600 eurosh për fëmijën e parë dhe 400 euro për çdo fëmijë pasues deri në moshën pesë vjeç.
Këto masa plotësojnë iniciativat lokale, siç është oferta e famshme nga bashkia e Ollolai, e cila u ofron të sapoardhurve shtëpi vetëm për një euro. Pavarësisht stimujve, emigrantët kryesisht e anashkalojnë ishullin. Të huajt përbëjnë vetëm 3.3 përqind të popullsisë së Sardenjës, krahasuar me mesataren kombëtare prej 8.9 përqind.
Dimri demografik i Italisë, i cili është veçanërisht i ashpër në Sardenjë, e ka detyruar qeverinë e Giorgia Melonit të lejojë 500,000 punëtorë të huaj në vend gjatë tre viteve të ardhshme. Por në komunitetet e vogla, situata mbetet kritike. Në Baradilli, shkolla fillore u mbyll më shumë se 30 vjet më parë, dhe sot fëmijët nga disa fshatra ndjekin mësimet në bazë rotacioni, duke udhëtuar çdo mëngjes me autobus falas.
Shkolla e mesme dhe spitali më të afërt janë më shumë se 30 kilometra larg.
Jetë e re në zemër të ishullit
Ndërsa shumë të rinj sardenas po largohen nga fshatrat e tyre, disa të huaj po zgjedhin drejtimin e kundërt. Fotografi spanjoll Ivo Rovira zbuloi aksidentalisht fshatin Armungia ndërsa punonte në Sardenjë. I magjepsur nga peizazhi i fshatit me më pak se 400 banorë, ai vendosi të ndërmerrte veprime.
“Parkova makinën dhe dola për një shëtitje. Gjeta një shtëpi në qendrën historike me një tabelë që thoshte ‘Shitet’. Dhjetë ditë më vonë, pagova depozitën”, tha ai. Ai dhe gruaja e tij, Ana Ponce, janë zhvendosur përgjithmonë, kanë rinovuar shtëpinë e vjetër dhe kanë hapur një restorant. “Ne nuk ndihemi si nomadë dixhitalë; ne jemi armungianë të vërtetë”, shton Rovira.
Bianca Fontana, një australiane me rrënjë italiane, ka një histori të ngjashme dhe ëndërronte të transferohej në Itali pas pandemisë. “Bleva një shtëpi brenda dy javësh. Dhe u zhvendosa këtu rreth gjashtë muaj më vonë”, thotë Fontana, e cila u vendos në Nulvi, një qytet me rreth 2,500 banorë. Ajo dokumenton jetën e saj të re në një kanal në YouTube, ku ndan përvojat e saj të rinovimit të shtëpisë së saj dhe të jetesës në ishull.
Ka edhe nga ata që kthehen. Marcello Contu u largua nga Sardenja në moshën 18 vjeç, jetoi në Torino, Barcelonë dhe Australi, dhe përfundimisht u kthye në fshatin Bidonì me 120 banorë dhe filloi prodhimin e djathrave veganë. “Izolimi gjeografik dhe mungesa e shërbimeve janë një sfidë e vazhdueshme praktike”, pranon ai, por beson se fshatrat e vegjël ofrojnë atë që qytetet e mëdha kanë humbur: “kohë, hapësira në shkallë njerëzore, marrëdhënie autentike dhe një lidhje të fortë me natyrën”.
Realiteti pas shtëpive 1 euro
Ollolai u bë i famshëm si qyteti i shtëpive 1 euro, një projekt i nisur në vitin 2016. Kryebashkiaku Francesco Columbu thotë se rreth 100,000 njerëz kanë treguar interes, por vetëm disa familje të huaja kanë arritur të sigurojnë një shtëpi. Ndërkohë, fshati ka vazhduar të humbasë banorë.
Anna Maria Colavitti, profesoreshë e planifikimit urban në Universitetin e Cagliarit, beson se vetëm nisma të tilla nuk janë të mjaftueshme. Studimi i saj ka treguar se pronarët e rinj ndonjëherë e rishesin pronën për të njëjtën shumë sepse nuk mund të përballojnë kostot e papritura të larta të rinovimit.
Por kryebashkiaku i Ollolait nuk po dorëzohet. “Ollolai nuk do të vdesë kaq lehtë. Fshatrat në brendësi të Sardenjës kanë mbijetuar kriza më të këqija, si murtaja në shekullin e 17-të, dhe janë rikuperuar”, tha Columbu. “Ne kemi një cilësi më të mirë jetese dhe jemi një orë larg plazheve më të bukura në botë. Unë them se gjërat e bukura nuk vdesin kurrë.”
