Nëse më 9 tetor, pasi të hyjnë në fuqi sanksionet amerikane kundër NIS, zgjidhja është marrja e pjesës ruse në kompaninë kombëtare, dhe ndikimi politik i Vladimir Putinit në regjimin e Vuçiçit do të jetë më i vogël? Bashkëbiseduesit e Danas kanë mendime të ndryshme. Disa janë të sigurt se regjimi lokal nuk do të heqë dorë kurrë nga regjimi pro-rus, ndërsa të tjerë janë të mendimit se komponenti ekonomik është identik me atë politik.
“Sovraniteti i Serbisë ekziston vetëm në gjurmë”
Mos harroni, vazhdon ai, se NIS iu cedua Rusisë me një çmim tragjikomik, gjoja për shkak të Kosovës, një argument që duket edhe më qesharak sot sesa atëherë.
– Dhe NIS-i thelbësor iu dha regjimit rus në mënyrë që presidenti i atëhershëm i republikës dhe kryeministri, emrat e të cilëve pak veta i mbajnë mend ende, të mund të bënin një fotografi me kreun e regjimit të Kremlinit në fushatën zgjedhore. Kjo tregon se sa shumë ndikim kishte Rusia në Serbi edhe atëherë – kujton Beshlin.
Ndërkohë, vazhdon ai, radikalë të maskuar erdhën në pushtet dhe Serbia u bë vërtet ajo “vrimë e zezë” në qilimin evropian.
– Sot, në vucicizmin e vonë, është një vend i pashpresë dhe i izoluar me institucione të shkatërruara, arsim dhe kujdes shëndetësor të shkatërruar, i cili de facto ndaloi procesin e integrimit evropian dhe, falë regjimit aktual kriminal dhe shtypës, përfaqëson vetëm një përfaqësues të trishtuar të regjimit të Putinit nga Kremlini. Sovraniteti i Serbisë ekziston vetëm në gjurmë, sepse mos harroni se Vuçiç, kur formoi pothuajse çdo qeveri, shkoi pas mureve të Kremlinit për të marrë miratimin e Gjykatës Supreme për vendimet e tij katastrofike të personelit që e kthejnë shoqërinë tonë në një tokë të djegur. Dalja fiktive e shtetit rus nga pronësia e NIS nuk do të ndryshojë asgjë – beson Milivoj Beshlin.
Sipas tij, vetëm rënia e regjimit të Vuçiçit do të hapë rrugën për kthimin e një pjese të sovranitetit shtetëror serb dhe daljen nga roli poshtërues i një kukulle të një regjimi thellësisht kriminal, koka e të cilit është në një listë të kërkuar ndërkombëtarisht.
– Them, hap hapësirë, sepse edhe në lëvizjen e protestës ka shumë nga ajo që është një qëndrim oborrtar ndaj regjimit që po udhëheq kundër Evropës, për momentin është hibrid, dhe nuk përjashtohen as disa luftëra të tjera – përfundon Milivoj Beshlin.
Prej kohësh ka pasur dëshmi të shumta rreth faktit se regjimi i Vuçiçit nuk u përball me rrethanat e reja gjeostrategjike që lindën pas agresionit rus kundër Ukrainës, pra se për shkak të mbijetesës së tij personale në pushtet në Serbinë pro-Putin, ai, si shumë autokratë dhe diktatorë, e vuri veten në dispozicion të regjimit, i cili dyshohet për krime të shumta lufte në territorin e Ukrainës.
“Gjithçka mund të pritej…”
– Shikoni, para së gjithash, i gjithë procesi i tërheqjes së rusëve nga pronësia e NIS, formal apo i fshehur, është i vonuar. Dikush mund të priste presion, pas hapjes së konfliktit ruso-ukrainas dhe të gjitha formave të sanksioneve, të cilat, për shkak të ndjekjes së interesave të saj, normalisht, BE-ja i futi dhe ushtroi presion mbi kompanitë ruse në të gjithë botën, që ato të mos e anashkalonin as Serbinë. Kjo ishte e pritshme – Bozhoo Drashkoviq, ekonomist.
Bashkëbiseduesi i Danas thekson se Vuçiç nuk ka menduar kurrë strategjikisht për asgjë.
Në fakt, në vitet 2008 dhe 2009, pati tregti politike me shitjen e NIS, por më pas ishte Partia Demokratike, Partia Demokratike e Serbisë, e cila pranoi një gjë shumë të keqe për Serbinë.
– Ata ua lanë sektorin tonë të energjisë të huajve. Nuk ka rëndësi për mua nëse janë rusët, kinezët, amerikanët apo britanikët. Pra, ka disa degë strategjikisht të rëndësishme që nuk duhet t’ua lini të huajve. Qofshin të mirë apo të këqij, apo aktualisht të mirë apo të këqij, është thjesht humbja e disa dimensioneve themelore të emrit ekonomik dhe sovranitetit politik – thotë i intervistuari i Danas.
Božo Drašković thotë se tani çdo veprim i Serbisë nuk do t’i kënaqë vendet perëndimore, përveç nëse paketa e NIS-it u shtohet amerikanëve, anglezëve ose dikujt të cilit ata i thonë të shtohet.
– Këtu jemi, në një cep të lojës midis fuqive të mëdha. Pas vitit 2000, ne nuk i ndoqëm problemet e tilla ose problemet e mundshme të tilla… Nëse do të kishit njëfarë pavarësie tuajën. Rusët padyshim nuk ishin të gatshëm të tërhiqeshin vetë, edhe pse është një biznes relativisht i vogël për ta… Nëse je i qetë ekonomikisht, je i pranishëm edhe politikisht. Kjo vlen edhe për sektorin bankar. E shihni, keni sektorin bankar, pothuajse 90 përqind e sektorit bankar është në duart e të huajve – shpjegon i intervistuari i Danas.
Pra, thotë ai, ne jemi në një situatë të vështirë si në sektorin e energjisë, ashtu edhe në atë bankar.
– Dhe kjo është arsyeja pse fusha për ju është ngushtuar për disa veprime politike autonome, madje edhe për veprimin e parë politik parimor. Vuçiç duhej të kënaqte interesat si të Perëndimit ashtu edhe të Lindjes, kështu që ai kishte ministra si pro-rusë ashtu edhe pro-perëndimorë, dhe normalisht shumë ministra joprofesionalë, të paaftë… Dhe pastaj çdo prezantim i tij se ai udhëheq ndonjë politikë ekonomike autonome, të pavarur… është një histori për fëmijë të vegjël – shpjegon Drashkoviç.
Siç vëren ai, prej kohësh në Serbi ka ekzistuar vetëm një formë strategjie, që një grup të marrë pushtetin, që qeveria të përfitojë nga ai pushtet dhe e gjithë kamarilla e tyre.
– Dhe kjo ishte para Vuçiqit dhe me Vuçiqin. Edhe para Vuçiqit, pikërisht. Dhe të mos gënjejmë veten. Kjo është arsyeja pse është shumë e qartë dhe plotësisht e kuptueshme për mua pse të rinjtë thonë se ne nuk do të jemi me opozitën. Në fund të fundit, shikoni sa njerëz nga Partia Demokratike, ose nga të ashtuquajturat parti demokratike, i shërbejnë Aleksandar Vuçiqit. Hajde… Nuk ka Parti Progresive Serbe, ka një parti të quajtur Aleksandar Vuçiq. Pra, kur i quajmë gjërat me emrin e tyre të vërtetë, atëherë e dimë për çfarë bëhet fjalë – përfundon Boro Drashkoviç.
Për shembull, Ivan Vujaciq, ish-ambasadori i Serbisë në Amerikë, i tha së fundmi N1 se kur rusët humbasin kontrollin mbi NIS-in, ata humbasin ndikimin politik në Serbi.
Ai deklaroi se ishte e nevojshme të gjendej një mënyrë veprimi me palën ruse.
– Për aq sa mund të shoh unë, pala ruse është ajo që është e vendosur për këtë, se nuk do të dorëzohet me asnjë çmim dhe pastaj do të marrim sanksione. Mendoj se është dëm kolektiv nëse nuk je agjent, nëse nuk je në gjendje të bësh diçka, nëse nuk ke subjektivitet, dhe mendoj se subjektiviteti ynë mbi NIS humbet në atë manovrim midis Evropës, Amerikës, Rusisë, duke i lënë gjërat ashtu siç janë dhe tani, nëse kjo ndodh, do të vuajmë pasojat. Pra, gjëja më e mirë që dëgjova është se amerikanët ishin në negociata me rusët për të blerë një pjesë ose të gjithë NIS. Dhe rusët nuk po dorëzohen në këtë kuptim, jo vetëm sepse kanë fitim këtu, por sepse mendoj se në momentin që rusët humbasin kontrollin mbi NIS, ata humbasin ndikimin politik”, përfundoi Vujačić.
“Dhe tërheqja gjeopolitike e Rusisë nga Serbia”
Sipas Dragomir Anđelković, një analist politik, largimi radikal i bashkëpronarëve rusë nga NIS do të pasqyronte jo vetëm tërheqjen ekonomike, por edhe atë gjeopolitike të Rusisë nga Serbia dhe Ballkani.
– Një reduktim i lehtë ose rikompozim i pjesës së pronësisë së Gazprom në NIS do të ishte një veprim taktik dhe jo strategjik, gjë që nuk do të thoshte domosdoshmërisht një reduktim drastik të ndikimit rus në Serbi dhe në rajon. Duke pasur parasysh rëndësinë e gazsjellësit që kalon nëpër Serbi, por edhe Serbinë në përgjithësi për Federatën Ruse, nuk duket e mundshme që Moska të heqë dorë nga pozicionet që ka tani me ne – beson i intervistuari i Danas.
Kjo do të ishte keq si për interesat e saj ashtu edhe për ato serbe, shton ajo, dhe vetëm regjimi i rremë patriotik i Vuçiçit dhe mentorët e tij të vërtetë euroatlantikë, sado të fshehur, do të përfitonin.
