Nga akuzat për korrupsion te fyerjet duke përdorur një emër përçmues për një komb të tërë. Sloganet e përdorura nga demonstruesit në rrugët e Serbisë për një vit duke kërkuar përgjegjësinë e autoriteteve për rënien e tendës së Novi Sadit shoqërohen me thirrje shoviniste. Duke iu drejtuar Presidentit Aleksandar Vuçiç, ato fyejnë popullin shqiptar – i njëjti term i përdorur nga autoritetet në marrëdhëniet me udhëheqësit dhe kritikët e Kosovës në Serbi.
“Ndjej zhgënjim kur dëgjoj britma fyese nga të dyja palët. Bëhet edhe më i zhgënjyer kur nuk ka distancë nga një fjalim i tillë”, tha Altin Boriçi, një sociolog nga Presheva, për Radion Evropa e Lirë (RSE) .
Popullsia shumicë shqiptare jeton në këtë qytet në jug të Serbisë. Me 60 mijë banorë, ata janë pakica e katërt më e madhe kombëtare në vend.
“Ata nuk ekzistojnë në asnjë program apo fjalim publik, nuk ekzistojnë në rrugët e Serbisë studentore dhe në rrugët e pajtimit, por kjo është arsyeja pse ekzistojnë në britma përçmuese”, thotë shkrimtari Dejan Atanackoviç për RSE-në.
Çfarë po brohorasin protestuesit?
Nga “Duart tuaja janë të përgjakura”, përmes sloganeve studentore “Pumpaj” dhe “Kush nuk kërcen, është fëmijë”, siç i quajnë protestuesit mbështetësit e qeverisë, deri te kori “Aco, hajdutë”, “pederast” dhe “Shiptare”, drejtuar Presidentit të Serbisë.
Studentët, të cilët kanë udhëhequr protesta masive antiqeveritare që nga aksidenti në Novi Sad, nuk iu përgjigjën pyetjeve të RSE-së nga adresat zyrtare në lidhje me thirrjet që fyejnë popujt dhe pakicat.
Ata nuk kanë një qëndrim të vetëm për to, njësoj si për çështjen e Kosovës.
“Personalisht, unë këndoj kryesisht tematikisht, dhe tani gjëja kryesore që kërkojmë është ‘Thërrim zgjedhjesh’. Nuk më pëlqen historia ‘Aco Šiptara’ sepse fyen pakicat dhe është më mirë të këndojmë diçka më konstruktive”, i tha Radios Evropa e Lirë Milan, një student në Fakultetin e Biologjisë në Beograd.
Ivani nga Fakulteti i Shkencave Politike, nga ana tjetër, thotë se nuk ka problem me mesazhet që i drejtohen Presidentit të Serbisë.
“Është një metaforë sepse ai njeri e shiti Kosovën. Nuk është fyerje për popullin shqiptar sepse kështu e quajnë veten në gjuhën e tyre.”
Edhe pse shqiptarët e quajnë veten Shqiptarë, termi “Šiptar” në gjuhën serbe është fyes dhe ka një konotacion negativ.
Me një slogan ofendues, disa demonstrues shprehin qëndrimin e tyre ndaj Kosovës dhe qytetarëve të saj.
“Po brohoras ‘E tradhtuat Kosovën dhe Metohinë’ dhe, sigurisht, ‘Aco, Šiptar’ sepse Vuçiç bashkëpunon me ta dhe ne shohim se ai është më i keq se (Kryeministri në detyrë i Kosovës, Albin) Kurti”, i tha Jovan nga Beogradi Radios Evropa e Lirë.
Milica deklaron se “ata e kuptojnë që brohoritjet mund të nxisin urrejtje ndaj komunitetit shqiptar”.
“Por shpresoj që të mos jetë kështu, sepse i drejtohej vetëm Vuçiçit sepse ai shquhet si një serb i madh dhe mbrojtës i serbëve, dhe në fakt ai shet gjithçka që është serbe.”
Dragani nga Beogradi beson se fyerjet nuk kanë vend në protestat antiqeveritare.
“Ka mjaftueshëm këngë të zgjuara atje dhe realisht nuk nevojiten”, thotë ai.
Fyerje e normalizuar
Sloganet shoviniste pasohen vetëm nga dënime të rralla publike.
Një apel për të mos fyer shqiptarët dhe anëtarët e komunitetit LGBTI me thirrje u bë në rrjetet sociale nga përfaqësuesi i Frontit të Majtë të Gjelbër në opozitë në Parlamentin e Serbisë, Radomir Lazović, dhe disa tubime joformale të qytetarëve që u formuan me ftesë të lëvizjes studentore.
“Disa slogane të kujtojnë më shumë propagandën që çoi në luftëra, krime dhe shkatërrime në vitet 1990, të cilat shkaktuan mjerimin e miliona njerëzve”, tha ndër të tjera në Instagram asambleja e qytetarëve të Stari Grad të Beogradit.
Qeveria dhe mediat proqeveritare përdorin të njëjtin emër fyes për shqiptarët.
Ish-ministri dhe kreu i agjencisë së inteligjencës, Aleksandar Vulin, iu referua publikisht atyre si të tillë disa herë, dhe përfaqësues të tjerë të qeverisë bënë të njëjtën gjë.
Qëndrimi i Komisionerit për Mbrojtjen e Barazisë nga viti 2015, por edhe vendimi i Gjykatës së Apelit në Beograd, i cili e karakterizoi përdorimin e këtij termi si gjuhë urrejtjeje në vitin 2018, nuk i ndaloi tabloidët pro-qeveritare, të cilët ende sot mbushin faqet e para me të.
Përveç fyerjes së popullit të Kosovës, ata e përdorin atë për sulme dhe përpjekje për të diskredituar kritikët e qeverisë në Serbi.
Tema e kujt është Kosova?
Simbolet dhe mesazhet nacionaliste për Kosovën, pavarësinë e së cilës Beogradi nuk e njeh, janë të pranishme në të dyja anët e kordoneve policore që ndajnë mbështetësit dhe kundërshtarët e qeverisë.
Narrativa e luftës në vitet 1990 ishte më e zhurmshme në protestën masive të organizuar nga studentët në qershor, në festën fetare të Vidovdanit, dhe britmat drejtuar policisë “Shkoni në Kosovë” dhe “Ju e tradhtuat Kosovën” mund të dëgjohen ende sot.
“Ka shumë mesazhe të tjera që mund t’i dërgohen policisë, si p.sh.: ‘Na mbroni’, e të ngjashme, sepse mesazhe si ‘Shkoni në Kosovë’ shoqërohen automatikisht me thirrje për luftë”, thotë sociologu Aljtin Borici.
Forcat serbe u tërhoqën nga Kosova në vitin 1999 pas një lufte në të cilën u vranë më shumë se 10,000 civilë, nga të cilët mbi 8,000 ishin me kombësi shqiptare.
Trupat e tyre u gjetën në varre masive në Serbi, dhe krimet e ushtrisë dhe policisë serbe u konfirmuan nga vendimet e gjykatës ndërkombëtare në Hagë.
“As ky regjim dhe as sistemi i vlerave nuk do të shemben duke e lejuar atë të flirtojë me irracionalitetin dhe retorikën e së keqes. Duke harruar, të paktën”, thotë shkrimtari Dejan Atanackoviç.
Në të dyja anët e kordonit
Ai kujton tubimet në qendër të Beogradit, kur më 2 nëntor qeveria organizoi një “mirëpritje të serbëve që ecnin nga Kosova” në një vendbanim me tendë përpara Kuvendit, ndërsa demonstruesit antiqeveritarë u mblodhën pranë parlamentit, ku nëna e njërës prej viktimave në Novi Sad është në grevë urie.
«Në një moment, flamuri i të ashtuquajturve jo-dhurues të Kosovës u shfaq në të dyja anët e kordonit të policisë», thotë Atanackoviç.
Ai shton se bëhet fjalë për “bashkëfajësi në gënjeshtrën” se Kosova, e cila shpalli pavarësinë e saj në vitin 2008, është një provincë serbe – siç shkruhet në Kushtetutën e Serbisë.
“Jam plotësisht i bindur se politika ndaj Kosovës është një nga arsyet kryesore pse po jetojmë me këtë korrupsion dhe krim. Kjo është arsyeja pse është e rëndësishme që të dalë një forcë politike që do të fillojë të flasë për pajtim, jo për territore”, deklaron Atanackoviç.
Krahas këngëve nacionaliste dhe atyre kosovare, në një tubim të mbështetësve të qeverisë u diskutua edhe për territoret.
Kryetarja e Parlamentit serb, Ana Brnabić, falënderoi “veteranët” që po kampojnë në tenda para parlamentit.
Midis tyre janë ish-anëtarë të Njësisë së Operacioneve Speciale të shpërbërë, e cila mori pjesë në luftëra në të gjitha vendet e ish-Jugosllavisë.
“Këta njerëz të pabesueshëm dhe të guximshëm e mbronin Serbinë me armë. Ata nuk sulmuan askënd, ata mbrojtën Serbinë. Sot keni luftëra hibride. Dhe ata janë këtu përsëri për të mbrojtur Serbinë nga ky lloj lufte”, tha Brnabić.
Një mesazh të ngjashëm dërgoi edhe ish-kryeministri dhe kreu aktual i Partisë Progresive Serbe në pushtet, Milosh Vuçeviq, i cili deklaroi se serbët nga Kosova e kanë “mbajtur emrin dhe mbiemrin serb në territorin e pushtuar” për 26 vjet.
‘Ne ende shpresojmë’
“Ne vazhdojmë të shpresojmë se e kaluara do të na shërbejë si mësim”, thotë sociologu Aljtin Borichi nga Presheva dhe shton se të rinjtë nga jugu i Serbisë janë “më shumë vëzhgues sesa aktorë” të ngjarjeve politike në vend.
“Është pasojë e mungesës së integrimit. Mund të numëroni në njërën dorë numrin e organizatave joqeveritare serbe që bashkëpunuan me studentët tanë”, thotë Borići.
Refuzimi i Beogradit për të njohur diplomat universitare që ata kanë marrë në Kosovë është një nga arsyet pse një numër i madh i tyre nuk shohin të ardhme në Serbi.
“Disa mund të thonë se nuk do të kishin pasur vështirësi të tilla nëse do të kishin studiuar në Serbi. Por duhet theksuar se, sipas statistikave zyrtare, komunat tona janë ndër më të varfrat. Për familjet me dy ose tre studentë, është shumë e vështirë, sepse universitetet në Serbi janë shumë më të shtrenjta se në Kosovë”, thotë Borici.
Mosnjohja e diplomave është një pengesë për punësimin në Serbi, dhe diskriminimi dhe përfaqësimi i pamjaftueshëm në institucione janë arsye shtesë për emigrim, të theksuara nga përfaqësuesit politikë shqiptarë.
Ata paralajmërojnë gjithashtu për “pasivizimin e adresave”, domethënë fshirjen e paligjshme të qytetarëve shqiptarë nga adresat e tyre të banimit në Serbi, gjë që i privon ata nga të drejtat e tyre themelore. Komisioni Evropian e ka theksuar vazhdimisht këtë në raportet e tij.
