Kombinimi i një kompanie strategjike serbe të naftës në konflikt me Gazpromin dhe greva dramatike e urisë e një nëne protestuese paraqet një mundësi që Moska nuk dëshiron ta humbasë.
Përveç Ukrainës, ku ka pak gjëra që Rusia nuk i ka përdorur nga arsenali i saj i luftës speciale gjatë dekadës së fundit, aktualisht është duke u zhvilluar ajo që është ndoshta operacioni hibrid më i ashpër, më brutal dhe më i pamatur që Kremlini ka kryer jashtë frontit ukrainas.
Efektet e saj në një zonë më të gjerë nuk janë aq të rëndësishme sa ato në Ukrainë, dhe akoma më pak krahasuar me operacionet e Moskës në Amerikë ose Evropën Perëndimore, por për sa i përket intensitetit dhe ndikimit të pritur shkatërrues, mund t’i tejkalojë ato.
Operacioni është duke u zhvilluar në Serbi, një vend dhe ekonomi e vogël evropiane, megjithëse është ajo kryesore në rajonin e brishtë të Ballkanit Perëndimor. Rusia tradicionalisht e ka konsideruar këtë zonë si qendrën e ndikimit të saj, duke u mbështetur në lidhjet historike me popullsinë kryesisht ortodokse.
Në këtë moment, një strategji hibride afatgjatë po përshkallëzohet në Serbi, me qëllimin përfundimtar për të penguar pranimin e vendit ballkanik në BE duke e mbajtur atë në një gjendje të përhershme krize politike dhe ekonomike dhe duke mbajtur të pazgjidhura pika të nxehta të mëdha rajonale si Kosova dhe Bosnja dhe Hercegovina.
Shkurt, Moska i është bashkuar hapur dhe drejtpërdrejt presionit të ushtruar mbi qeverinë e Presidentit Aleksandar Vuçiç nga protestat në rrugë që kanë vazhduar për një vit, të iniciuara nga kërkesat për përgjegjësi për vdekjen e 16 personave në shembjen e tendës në stacionin e trenit në Novi Sad, qyteti i dytë më i madh serb.
Përkujtimi masiv në përvjetorin e kësaj tragjedie, i mbajtur më 1 nëntor, u shënua nga një fjalim nga Dijana Hrka, nëna e njërës prej viktimave, i cili shënoi fillimin e një greve urie duke kërkuar ndëshkimin e atyre që janë përgjegjës për vdekjen e djalit të saj 27-vjeçar.
I gjithë kombi, pavarësisht pikëpamjeve të polarizuara ashpër politike, shprehu keqardhje për znj. Hrka, duke respektuar thellësisht dhimbjen e saj dhe vendimin e dëshpëruar që mori. Në rastin e saj, serbët, si rrallë më parë, folën me një zë, duke shprehur respektin e tyre dhe duke e nxitur atë të ruante shëndetin dhe jetën e saj.
Përkujtimi masiv në përvjetorin e kësaj tragjedie, i mbajtur më 1 nëntor, u shënua nga një fjalim nga Dijana Hrka, nëna e njërës prej viktimave, i cili shënoi fillimin e një greve urie duke kërkuar ndëshkimin e atyre që janë përgjegjës për vdekjen e djalit të saj 27-vjeçar.
I gjithë kombi, pavarësisht pikëpamjeve të polarizuara ashpër politike, shprehu keqardhje për znj. Hrka, duke respektuar thellësisht dhimbjen e saj dhe vendimin e dëshpëruar që mori. Në rastin e saj, serbët, si rrallë më parë, folën me një zë, duke shprehur respektin e tyre dhe duke e nxitur atë të ruante shëndetin dhe jetën e saj.
Bazuar në strategjinë e saj shkatërruese ndaj Serbisë dhe Ballkanit, Moska gjithmonë ka punuar kryesisht për të thelluar përçarjet ekzistuese në shoqëri dhe në skenën politike. Ngjarjet e vitit të kaluar e kanë polarizuar shoqërinë në dy grupe: mbështetës të qeverisë dhe Presidentit Vuçiç, dhe kundërshtarë, të cilët përfshijnë lëvizjen studentore dhe shumicën e partive opozitare; ky polarizim ka krijuar një situatë të favorshme për Kremlinin. Kremlinit i duhet vetëm të amplifikojë konfliktin ekzistues politik dhe ta çojë atë në pikën e tensionit dhe shkatërrimit përfundimtar. Në këtë kontekst, greva e urisë shihet si një shkas i mundshëm që mund të çojë në trazira, paqëndrueshmëri të përgjithshme dhe, mundësisht, dhunë midis blloqeve kundërshtare.
Moska dëshiron një tjetër viktimë në rrugët e Serbisë – jo çfarëdo viktime, por një që është simbol.
Ky operacion përkon me përpjekjet e Serbisë për të shpëtuar kompaninë e saj të naftës NIS nga pragu i falimentimit për shkak të sanksioneve amerikane, pasi kompania është me shumicë në pronësi ruse. Është çështje ditësh ose javësh para se rafineria e vetme serbe e naftës të ndalojë së funksionuari dhe Serbia të fillojë të konsumojë rezervat e saj të mbetura (të vogla), sepse pronarët me shumicë rusë refuzojnë të shesin aksionet e tyre pavarësisht çmimit. Sigurisht, qytetarët e Serbisë e mbajnë koston, jo oligarkët rusë.
Qeveria në Beograd përballet me një situatë të vështirë që mund ta çojë ekonominë drejt kolapsit, prandaj po aludon në mundësinë e shtetëzimit të kompanisë që iu shit Gazprom Neft të Rusisë 17 vjet më parë.
Në përgjithësi, duket se është momenti i përsosur për presion vendimtar të Kremlinit mbi Beogradin, qeverinë e të cilit e konsideron pro-perëndimore, megjithëse në Perëndim shpesh thuhet se në fakt është pro-ruse. Kombinimi i bllokimit me të cilin po përballet një kompani strategjike serbe dhe greva dramatike e urisë në rrugë e nënës së të riut të ndjerë paraqet një mundësi që Moska nuk dëshiron ta humbasë. Pamaturia dhe mizoria e këtij plani i tejkalon shumë operacione të ngjashme të Kremlinit në histori.
Në zbatimin e këtij plani, siç u përmend, Moska ka aleatë të shumtë brenda vetë Serbisë. Ajo i ka ushqyer, inkurajuar dhe financuar ata për vite me radhë (kryesisht përmes kompanisë së naftës NIS) dhe tani pret një kthim të investimit të saj.
Por ka edhe media perëndimore me ndikim të madh, siç është The New York Times, e cila më 16 nëntor publikoi një artikull të gjerë rreth grevës së urisë së Dijana Hrkës .
Kjo histori në dukje me interes njerëzor për dashurinë dhe dhimbjen e pafundme të një nëne për fëmijën e saj të humbur është në fakt një pjesë integrale dhe thelbësore e operacionit kompleks hibrid që Moska po kryen në Beograd këto ditë.
Me vetëdije apo jo, The New York Times i ka siguruar Moskës një alibi të vështirë për t’u kundërshtuar për gjithçka që po bën në Serbi sot. Do të kishte qenë e mjaftueshme që gazetarët e saj të bënin një ose dy hapa prapa nga bashkëbiseduesi i tyre dhe të pyesnin për njerëzit që e kanë rrethuar atë për muaj të tërë, duke e manipuluar atë dhe tragjedinë e saj për përfitimin e Kremlinit. Në skenarin më të keq, fituesi i vetëm do të jetë Rusia e Putinit dhe bashkëpunëtorët e saj.
Kjo nuk është thjesht mungesë vëmendjeje nga media. New York Times, si shumë media të tjera perëndimore, shpesh i qaset Ballkanit me një narrativë të parapërgatitur rreth “luftës së të shtypurve kundër autoritarëve”, pa kuptuar kompleksitetin e operacioneve speciale që po zhvillohen atje. Duke botuar një histori rreth fatit tragjik, por të instrumentalizuar të një nëne, media më e madhe globale pa dashje u bë një kanal kyç për strategjinë ruse – sepse i dha një fytyrë njerëzore një skenari të orkestruar, tashmë të mbushur me operativë inteligjence, qendra logjistike dhe qëllime të llogaritura ftohtësisht për destabilizimin e shtetit. Ata që formësojnë narrativat e NYT duhet të pranojnë se Kremlini nuk dërgon më tanke në vende të huaja, por në vend të kësaj përdor nëna në grevë urie, studente me flamuj dhe histori humanitare të porositura. Kjo është artileria e re e Moskës, dhe NYT sapo i ka ofruar asaj mbështetje të drejtpërdrejtë.
Rasti i Dijana Hrkës në Beograd nuk është vetëm një provë për Serbinë dhe sistemin e saj politik – është një provë për botën perëndimore. Nëse lejon që sistemi i saj mediatik të bëhet një megafon për operacionet speciale të Putinit, qoftë në Serbi, Letoni apo Teksas, atëherë disfata ka filluar tashmë. Rusia nuk ka nevojë të fitojë në Serbi; mjafton që Perëndimi të humbasë. Prandaj, duhet të pyesim veten: sa herë do të përsëritet skenari në të cilin një tragjedi autentike njerëzore bëhet një mundësi strategjike për Moskën, ndërsa Perëndimi dhe media e tij përqeshin “historinë prekëse” dhe nuk arrijnë të shohin formacionin ushtarak pas saj?
Nëse Serbia bie viktimë e këtij operacioni, kjo nuk do të jetë vetëm humbja e saj. Do të jetë rezultat i dy dështimeve: brutaliteti i Kremlinit dhe naiviteti i atyre që, edhe pa dashje, e mbrojtën atë me raportimin dhe heshtjen e tyre. Serbia, ndoshta më shumë se çdo vend tjetër evropian, është bërë pika e kthesës midis brezave të vjetër dhe të rinj të luftës. Nëse, në atë luftë, një nënë në grevë urie bëhet simbol, atëherë është detyra jonë të pyesim: kush po e përdor atë simbol, pse dhe çfarë lloj bote kërkojnë të krijojnë mbi rrënojat e saj?
Shkruan Dr. Orhan Dragash – një ekspert serb për sigurinë dhe marrëdhëniet ndërkombëtare. Ai është themeluesi dhe drejtori i Institutit Ndërkombëtar të Sigurisë, me seli në Beograd;
