Edhe pse në distancë të madhe nga vendlindja. Dr Hysni Aliu në intervistën për median tonë tregon se ai me mendje është vazhdimisht me Kosovën dhe pranë qytetarëve të Kosovës, me të gjitha problemet e tyre të përditshme që i mundojnë dhe në kërkim të një zgjidhje për ditë më të mirë, për zhvillim dhe prosperitet. Aliu angazhohet Për një politikë më të përgjegjshme që duhet ta udhëheq shtetin në të gjitha fushat, shëndetësi, arsim, politikë të brendshme dhe të jashtme dhe zhvillim ekonomik për ta parandaluar lakminë për të migruar truri intelektual dhe të rinjtë jashtë vendit
Kosovatimes: Për lexuesit e medies tonë, a mundë të na e jepni një letërnjoftim tuajin të shkurtër, kush është doktor Hysni Aliu dhe cila ishte arsyeja që ju migruat në Finlandë, jetoni punoni dhe veproni atje?
Dr. Aliu: Jam 51 vjeçar. I lindur ne fshatin Llapashticë të epërme të komunës së Podujevës, pastaj me familje kemi dal në fshatin Sfeqël, ku edhe e kam përfundua shkollën fillore, të mesmen dy vite i kam përfundua në Podujevë ndërsa dy vite në Prishtinë. Jam i martuar, dhe kam 4 fëmijë nga 13 deri 21 v.
Kam përfundua shkollën e mesme të mjekësisë në Prishtinë. Kam diplomuar në fakultetin e mjekësisë në Universitetin e Prishtinës. Kam emigruar në Finlandë në vitin 1999, në kohën e luftës në Kosovë. Atë botë isha në Prishtinë si student i mjekësisë, por regjimi serb na detyroj të largohemi nga vendi. Si shumica e shqiptarëve, edhe unë i jam nënshtruar dhunës fizike e psikologjike të regjimit serb për shkak të mosbindjes ndaj pushtimit. Pasi që me tren na depërtuan në Maqedoninë e Veriut, nga aty kishim fatin që të evakuohemi për në Finlandë, ku edhe punoj dhe jetoj me gjithë familjen.
Kosovatimes: Jeni doktor i psikiatrisë. A mund të na tregoni për rrugëtimin e Juaj gjatë studimeve dhe deri tek një arritje e tillë, shumë fisnike, por edhe me shumë sfida para vetes në një vend të huaj?
Dr. Aliu: Po ishte një rrugëtim i gjatë dhe sfidues. Pasi që na përzunë nga objektet shkollore, mësimin e vazhduam nëpër objektet private, të dhunuar e të torturuar.
Bombardimet e NATO-s filluan, studimet me mbetën gjysmë, por prapë u ktheva në Kosovë , vazhdova studimet derisa diplomova. Pas kësaj, kam bërë nostrifikimin e diplomës në Universitetin e Tamperes këtu në Finlandë, ku ishte një proces i gjatë dhe sfidues, por pasi që nga Kosova kisha një bazë të mirë teorike për mjekinë, ato i përfundova me sukses të mirë. Ishte i vështirë edhe procesi i mësimit të gjuhës finlandeze pore edhe asaj angleze, për të cilën kisha vetëm njohuri bazike. Ne në fillore dhe në shkollën e mesme kishim mësuar gjuhën frënge dhe serbe. Tani i zotëroj katër gjuhët, shqip, serbisht, finlandisht dhe anglisht. Gjuha frënge është harruar, pasi që se kam përdorur që nga shkolla e mesme. Në fillim kam punuar si mjek i përgjithshëm këtu në Helsinki, Espoo Vantaa, pastaj pas disa viteve fillova specializimin në lëmin e psikiatrisë. Kam përvojë të gjatë si psikiatër këtu në Finlandë. Aktualisht punoj në Mehiläinen (një firmë që ka më shume se njëzetmijë punëtorë) si mjek konsultues për psikiatri për mjekësinë e punës.
Kam vazhduar studimet edhe për psikoterapi, dhe tani kam titullin e Psikoterapeutit të Sjelljes Kognitive, gjithashtu kam përfunduar shkollimin post diplomik, për Psikoterapi të Sjelljes Kognitive, i cili më kualifikon për mësimdhënës në terapinë e sjelljes Kognitive, jam duke e përfunduar vetëm temën e diplomës, me temën “Dhuna seksuale ndaj grave gjatë luftës”.
Kosovatimes: Si mundë të na e përshkruani një ditë pune në profesionin tuaj në qytetin ku punoni? Me çfarë kategorike pacientësh keni punë gjatë ditës, gjatë orarit të punës?
Dr. Aliu: Pasi që punoj në sektorin privat, orarin e përcaktoj vetë, megjithatë, puna në psikiatri është tepër e mundimshme, merr energji të madhe, sidomos kur punën e bënë me zemër. Prapë se prapë, kur i shef frytet e punës, ndjen një lehtësim të madh shpirtërore, sepse e din që çdo ditë shpëton jetë, lehtëson shpirtrat e njerëzve, jo vetëm të atyre që i trajtoj pore edhe të familjarëve e miqve të tyre.
Konsultimet janë prej më të ndryshmeve, pore më së shumti punoj me pacient të cilët vuajnë nga depresioni, ankthi, çrregullimet e gjumit, tej lodhja nga puna, çrregullimet bipolare, rregullimet e personalitetit, çrregullimet e stresit post traumatik, stresi akut, por edhe psikozat.
Kosovatimes: Na tregoni pak më shumë detaje, për lexuesit për çrregullimet e ndryshme psikologjike si fenomen i sëmundjes. Në çfarë gjendje shihen të sëmurët e tillë dhe si arrihet më së shumti shërimi i tyre?
Dr. Aliu: Stresi reaktiv, pagjumësia, depresioni, ankthi, tej lodhja nga puna dhe ngarkesat në jetë (Burnout), mendimet për dëmtim të vetvetes janë më të shpeshtat. Po këtu në Finlandë, shteti investon shumë në shëndetësi e në këtë kuadër edhe në shëndetin mendor. Bota ka ndryshuar shumë, jeta është shumë sfiduese, teknologjia, konkurrenca, jeta më e komplikuar, ngritja e nivelit arsimor e kulturore të shoqërisë, detyrat specifike komplekse, jeta e shtrenjtë, të gjitha këto e shumë të tjera, kanë ndikuar që ndihmën e psikiatrit ta kërkojnë çdo nivel i shoqërisë. Pra është krejt normale që si pasoj e stresit të vazhdueshëm, ndihmën e psikiatrit mundë ta kërkon edhe një udhëheqës shteti, një drejtor i ndonjë firme biznesi me qarkullim qindra milionë apo miliardësh, deri tek një nënë e një fëmije apo një bujk. Pra askush nuk është imun ndaj stresit, ankthit , depresionit apo çrregullimeve tjera edhe më të rënda. Këtu në Finlandë, preventiva e problemeve psikologjike është shumë e avancuar. Finlanda përveç psikiatërve dhe psikologëve dhe teknikëve medicional për shëndetin mendor, ka më shume se 7000 psikoterapeut, të cilët punojnë vazhdimisht me pacientët që kanë diagnoza psikiatrike, dhe shteti është ai që e kompenson 70% të pagesës që pacientët bëjnë tek psikoterapeuti privat. Çdo ditë kam raste që duhet të ju bëj vlerësimin se a janë në gjendje këta individ për të kaluar për një trajtim psikoterapeutik, i cili zgjat nga 3 muaj në tri vite, e nganjëherë më shumë, varësisht prej problematikes. Këtu shkollimi për psikoterapeut është shkollim universitar, që zgjatë 4 vite. Përveç psikoterapisë, trajtimi medikamentoz është shumë i zakonshëm, e gati i pashmangshëm, zakonisht trajtohen me anti depresiv. Koha se kur ka kërkuar ndihmë, ndikon shumë në atë se sa i komplikuar do të jetë trajtimi, pra sa më herët aq më mirë dhe aq më lehtë, po ashtu prognoza do të jetë më e mirë.
Kosovatimes: Cila është faza me simptomat e para kur duhet të drejtohen tek mjeku personat me sëmundje të tilla?
Dr. Aliu: Unë besoj që çrregullimi i gjumit është shenja që duhet të na shqetësoj, pastaj nervozizmi i tepërt i pa arsyeshëm, reagimet impulsive, zvogëlimi i interesimit për rrethin, lodhja e vazhdueshme në mëngjes por edhe gjatë ditës, problemet me koncentrim, vështirësitë për të marr vendime të përditshme, mos kujdesi për vetveten, sjelljet joadekuate, mendimet negative për vetveten dhe rrethin, çrregullimi i apetitit, kokë dhimbjet, e shumë shenjat tjera që japin shenja që te ai individ diçka ka ndryshuar. Shpesh herë ne lëvizim në një rreth vicioz negativ, pa e vërejt se kemi të bëjmë me depresion apo çrregullim tjetër, dhe befasohemi se si çdo gjë po shkon mbrapsht.
Kosovatimes: Tashmë jeta në kohët e fundit është bërë shumë dinamike dhe shumë me stres. Sa po ndikon fenomeni i jetës së ngarkuar dhe stresi që njeriu të sëmuret në këtë drejtim dhe të ngarkohet me pasoja që mundë të lënë edhe gjurmë përgjatë jetës?
Dr. Aliu: Çdo gjë ka ndryshuar në krahasim me të themi 50 vite më herët, por edhe 10 apo 20 vite më herët. Kërkesat janë shumë të mëdha për çdo gjë, jeta është e komplikuar dhe përdorimi maksimal i mendjes është i nevojshëm në çdo hap të jetës, si rrjedhojë edhe energjia dhe ngarkesa orientohet kah truri. Shenjat psikologjike, janë si alarm për mbingarkesë, apo për diçka që brenda nesh nuk është duke shkuar mirë. Natyrisht që kemi shumë faktor që ndikojnë në shëndetin tonë mendor, duke filluar nga ata gjenetik, e duke kaluar tek shtatzënia e nënave e duke dalë tek jeta jonë si bebe e fëmijë, jeta në shkollë, përvojat e jetës, dhuna në familje, dhuna e llojeve tjera, ndarjet, humbja e më të dashurve, personaliteti ynë, mënyra se si e shohim botën e gjerë e të tjera, pore edhe sfidat e reja që munden të vijnë herë pas here, si papunësi, varfëria, pandemitë e ndryshme, siç ishte kjo korona, luftërat si kjo në Ukrainë apo ajo në Ballkan që ishte më parë, kriza e vazhdueshme politike, pasiguria ekonomike, që vjen si pasojë e këtyre krizave, e deri tek mënyra se si të zgjedhurit tanë i qasen shtetit dhe mirëqenies së qytetarëve. Pra shëndeti mendore është gjithçka në ne dhe rreth nesh.
Kosovatimes: Si mund të trajtohen nga një konsulent psikiatër të sëmurët e tillë, kur ata përfshihen në kriza të ndryshme që ndikojnë deri tek përkeqësimi ekstrem i shëndetit?
Dr. Aliu: Unë kam qenë në Kosovë dhe kam mbajt disa seminare për shëndetin mendore, për depresionin, stresin traumatik dhe çrregullimet e personalitetit.
Trajtimet duhet të jenë gjithëpërfshirëse, ashtu siç janë këtu në Finlandë dhe perëndim në përgjithësi, pra duke filluar shëndeti i përgjithshëm në shoqëri si mase preventive e deri te kujdesi për nënat shtatzëna, tek shëndeti i lehonave, shëndeti i fëmijëve, shëndeti i nxënëseve dhe preventivat që atje duhet të bëhen, shëndeti i studenteve, shëndeti i punëtoreve, e deri te shëndeti i të moshuarve. Pra askush nuk duhet të lihet i vetëm me problemet psikologjike. Kjo punë gjithëpërfshirëse, donë resurse, donë kuadro të mjaftueshme, investime materiale, dhe donë edhe një vetëdijesim të popullatës, për një çështje dhe ajo është që “Njeriu i mençur viziton psikiatrin, psikologun ose terapeutin, ashtu siç e viziton edhe internistin, infektologun apo gjinekologun”. Dua të them me gjithë zemër e shpirt, që aq të mençur janë ata njerëz që më vizitojnë çdo ditë, sa që nëse do i shikoja me një sy tjetër përveç me syrin e njerëzve plotësisht normal, do të ishte dënimi më i madhe që do i bëja shoqërisë dhe dinjitetit tim njerëzor. Aq shumë janë të edukuar e të shkolluar këta njerëz, sa që është krenari që kam mundësinë të ju ndihmoj, për të kaluar sfidat e jetës së tyre. Varësisht nga faza qe individi ka kërkuar ndihmën e psikiatrit, trajtimi me psikoterapi apo psikoterapi të bashkangjitur me medikamente për një kohë të caktuar, p.sh., 6 muaj ose më shumë, është vërtetuar që është mënyra më e mirë e trajtimit, megjithatë nuk ka një rregull që vlen për të gjithë sepse secila problematikë është një rast në vete, që ka historinë dhe gjenetikën e vetë.
Kosovatimes: Meqenëse ju jetoni jashtë vendit, lidhjet me Kosovën nuk I keni të shkëputura, ju herë pas here aktiv edhe me shkrime për Kosovën. Si e shihni Ju nga këndvështrimi Juaj politikën aktuale në Kosovë, duke I bërë një përshkrim nga përfundimi I luftës e deri më sot?
Dr. Aliu: Po unë kam filluar të shkruaj për zhvillimet politike së paku 7 vite më herët, sepse e ndjeja nevojën që të përkrahi vendin tim me idetë e mia dhe këndvështrimet e mia plotësisht të pavarura, këndvështrime që vijnë nga baza ime intelektuale, nga ajo që e shoh këtu në Finlandë dhe nga zhvillimet në mbarë botën. Nuk jam i gëzuar që më duhet të shkruaj për politikë, por besoj që e kam obligim që atë që e di ta ndaj me kombin tim, përndryshe do isha një dru i thatë që i zë udhë shoqërisë. Aftësinë që ta ka dhënë zoti dhe e ke zhvilluar me punën tënde të palodhshme duhet ta ndajmë me të tjerët, ky është edhe një obligim moral, njerëzor e kombëtar. Kosova ka bërë hapa të mëdhenj përpara, por siç duket kemi pasur një vet kënaqësi të tepruar, gjë e cila përparimin e mundshëm në këto 20 vite pothuajse e ka përgjysmuar. Na ka munguar përvoja e shtet ndërtimit, përvoja e kërkimit të përgjegjësisë nga ata që na udhëheqin apo atyre që i kemi votuar, lehtë jemi bërë fanatik partiak, dhe kemi përkrahur individ të caktuar të partive politike, të cilët duke ditur që nuk kanë nevojë për llogaridhënie kanë bërë atë që kanë dashtë dhe janë pasuruar për vetveten e familjet e tyre. Si popull kemi vrapuar pas interesave afatshkurtra duke harruar që shteti është një kulm mbi kokë që ndërtohet për gjeneratat që vijnë edhe pas njëmijë vitesh, dhe që shtet ndërtimi donë sakrifikim , është një maratonë që donë punë , djersë , energji dhe mendje e sakrifikim. Populli ka harruar që ai është punëdhënësi e jo pushtetarët ashtu siç ka ndodhë, ku për tu punësuar është dashtë të paguhet ose me para ose me votë, ose me diçka tjetër. Ka qenë fati ynë i madh që kemi pasur dhe kemi miq ndërkombëtar që e kanë mbajtur timonin, dhe nuk jemi hedhur në greminë. Kosova ka evoluar, edhe vetëdijesimi i popullit është shtuar por jo mjaftueshëm, dhe kurrë s’ do të jetë mjaftueshëm. Tani kemi një ndërrim të pushtetit nga presidenti e deri tek kryeministri e tutje, dhe ekzistojnë shpresa të mëdha që një kulture e re qeverisëse dhe kërkim llogarie ka filluar, së paku ashtu po duket, kulturë e cila domosdo do të përcillet edhe në të ardhmen tek ata që do të qeverisin. Nuk ka qeverisje perfektë, por strukturat kryesore të qeverisjes së tanishme janë të mira, orientimi është i mirë, principet janë të mira, ndërsa brendësinë dhe detajet duhet dhe do të përmirësohen çdo ditë e më shumë.
Do të doja shumë të kemi një opozitarizëm konkurrues me vlera e jo me fjalë, kjo po mungon fatkeqësisht, si rrjedhojë edhe nevoja dhe kërkesat për një punë edhe më efektive të kësaj qeverie po zbehen. Opozita duhet të tenton të jetë më e mirë se qeveria, nëse duam që të kemi konkurrencë në vlera dhe nëse opozita dëshiron të vjen në pushtet serish, kjo nuk po ndodhë.
Kosovatimes: Tash jemi në një proces shumë delikat, është dialogu me Serbinë që është bërë histori stërzgjatur për shkak të Asociacionit të Komunave me shumicë serbe. Mbase për këtë pasojë edhe u rrëzuan dy apo tre qeveri të kaluara. Pala serbe po këmbëngul për temën e Asociacionit, mirëpo autoritetet në Kosovë po e kundërshtojnë formimin e tij pasi sipas tyre është antikushtetues. Çfarë duhet të bëhet me këtë temë e cila siç tash ka marr një dinamikë shumë më serioze të zhvillimit pas luftës në Ukrainë?
Dr. Aliu: Atë që e kanë nënshkruar do të detyrohen që ta formojnë, kur nuk e di dhe nuk e di me çfarë kompetencash. E njëjta rregull do të vlen edhe për ne, pra ashtu siç po i thuhet Serbisë që këto janë marrëveshje të nënshkruara në Bruksel dhe duhet të zbatohen, siç ishte tema e energjisë dhe tabelave e letërnjoftimeve, edhe Kosovës do ti thuhet nga Brukseli dhe SHBA- të që tani është radha juaj të bëni hapin për Asociacionin. Kjo është edhe arsyeja se përse faktori ndërkombëtar po e detyron Serbinë që të realizoj në praktikë marrëveshjet e mëhershme, në mënyrë që të vjen deri tek faza përfundimtare ku do të jetë në rend të ditës edhe Asociacioni i komunave. Qeveria është duke bërë çdo gjë në koordinim me faktorin ndërkombëtar, andaj edhe nuk do të dështon në planet e veta. Shtyrjen e këtyre planeve përpara e ka ndihmuar lufta në Ukrainë dhe rreziku që po i kanoset Ballkanit nga Rusia por njëherësh edhe dobësimi i Rusisë si një përkrahës thelbësor i Serbisë. Si rrjedhojë e gjithë situata në Ballkan dhe botë, luftës në Ukrainë, krizës botërore, është vlerësuar që ky është momenti adekuat për të shtyrë përpara marrëveshjet e arritura më herët me Serbinë, sepse rezistenca e tyre do të jetë më e dobët , dhe forca shtytëse do të jetë më e madhe. Në anën tjetër kemi një qeveri dhe presidente që është votuar nga më shumë se 50 % e popullatës, dhe e cila gëzon një besim të madh në popull, si rrjedhojë e të qenurit të tyre, pra kryetares Osmani dhe Kryeministrit Kurti të pa korruptuar e të pa korruptueshëm. Në ShBA kemi një president si z. Biden që e njeh mirë problemin e Kosovës dhe Ballkanit dhe është edhe familjarisht kontribuues në pavarësimin e Kosovës.
Rrethanë tjetër lehtësuese është edhe një shkëputje e varësisë nga resurset energjetike Ruse dhe një koordinim në mes Gjermanisë dhe Francës, por edhe një raport më pozitiv i Greqisë kundrejt Kosovës. Unë besoj që Kosova dhe Serbia do të jenë në një situatë ashtu siç ishin në Rambuje, merre ose leje, por tash në një situatë krejt ndryshe ku Kosova është shtet, si rrjedhojë, sikurse atëherë që Kosova punoj për atë që ajo që ju ofrua Kosovës të jetë e pranueshme, në saje të ndihmës të ShBA-ve sekretares Olbriht, dhe miqve tjerë evropian, dhe grupit të atëhershëm unifikues negociues, edhe tani pozita dhe opozita duhet të bëhen bashkë, dhe të përgatiten për finalen e madhe që do të jetë e pashmangshme në një të ardhme jo të largët.
Një pasivitet i opozitës në raport me kërkesat e Serbisë dhe bashkësisë ndërkombëtare në lidhje me Asociacionin e komunave serbe, do e bënë atë Asociacion më të fortë dhe më të rrezikshëm për shtetin e Kosovës, dhe e kundërta. Ashtu siç ishte zoti Kurti më radikal sesa qeverisja e atëhershme, duke kërkuar bashkimin me Shqipërinë, që në realitet e ka ditë që ai bashkim atë botë nuk ka qenë aspak realist, e shumë gjëra tjera, opozita e tanishme duhet të jetë aktive dhe ta ngritë pozitën negociuese të Kosovës.
Kosovatimes: Si duhet të arrihet Marrëveshja finale mes Kosovës dhe Serbisë dhe a duhet që Serbia paraprakisht, në këtë rrugëtim e sipër të të kërkojë falje për krimet në Kosovë?
Dr. Aliu: Besoj që po bëhet gabim i madh që edhe në Evrope edhe në Kosove po thuhet që Serbia nuk e pranon Kosovën e nuk mundet të kërkoj falje sepse është tepër herët. Është e kundërta, Serbia do të kërkoj falje nëse detyrohet nga rrethanat e caktuara që mund të ja imponon bashkësia ndërkombëtare, dhe mund ta pranon pavarësinë e Kosovës nëse rrethanat ja imponojnë atë gjë. Pra nëse Serbia, do të humbte më shume nga mospranimi i pavarësisë sesa nga pranimi, atëherë ata do e pranonin pavarësinë, kjo nuk do të thotë që bashkësia ndërkombëtare duhet ti ofroj Serbisë Asocialin me kompetenca apo ndonjë pjesë të Kosovës, përkundrazi, frika që do e humbë edhe Asociacionin e komunave serbe, edhe kontrollin mbi kishat e manastiret, do ta detyronte që të pranonte edhe pavarësinë e Kosovës. Baraspesha duhet te kërkohet tek pakicat shqiptare, myslimane e tjera në Serbi, ajo do ja mbyllte rrugën Serbisë për të kërkuar nga Kosova diçka që nuk e pranon për vete.
Afrimi i Kosovës me NATON do të jetë edhe një shenjë që Serbia e ka humbur përgjithmonë Kosovën, si rrjedhoje edhe pranimi i pavarësisë do ishte më i lehtë. Në këtë do kontribuonte edhe forcimi i ushtrisë së Kosovës, liberalizimi i vizave, investimet e ekonomike, etj.
Një gabim që nuk guxon ta bëjë Kosova është ai që u bë me paketën e Ahtisarit, ku pakicave serbe ju dhanë kompetenca të shumta duke përfshirë këtu edhe veton në parlament, vendet e rezervuara, etj., gjë e cila sot po e pengon ecjen përpara të Kosovës, ku edhe përkundër këtyre lëshimeve për serbët e Kosovës, as Serbia e as Rusia nuk e pranuan atë paketë dhe u tërhoqën në fund të bisedimeve, pra morën atë që e deshën por nuk e pranuan atë që duhej ta pranonin. Së këndejmi, kompetencat e Asociacionit dhe struktura e tij duhet të jenë karta e vërtetë për pranimin e pavarësisë së Kosovës nga Serbia. Nëse Serbia dëshiron që të shkohet hap pas hapi me pranimin e pavarësisë së Kosovës, edhe me Asociacionin duhet të shkohet hap pas hapit. Paramendoni një situatë ku pas një viti psh Kosova do të pranonte Asociacionin një etnik, dhe pastaj pas 10 viteve do të kërkohej pranimi i Kosovës nga Serbia, dhe atëherë Serbia do kërkonte ngritjen e nivelit të kompetencave të Asociacionit në nivel të një republike serbe, atëherë Kosova nuk do kishte alternativa tjera veç se të pranon. Si rrjedhojë që tani duhet të mendohet se çka mbas 10 viteve. Unë besoj që Asociacioni nuk duhet të jetë një etnik, dhe aty duhet të ketë të drejtën e vetos Qeveria e Kosovës dhe ndonjë komunë shqiptare që do të ishte në atë rajon.
Kosovatimes: Një mendim tuajin edhe për Ballkanin Perëndimor dhe ofertën e Serbisë për Ballkanin e Hapur. Si i shihni zhvillimet në Ballkanin Perëndimor me këtë iniciativë serbe që po përkrahet edhe nga Shqipëria- Edi Rames, por në kundërshtim me BE-në. Edhe Kosova ndjek një rrugë tjetër dhe nuk dëshiron me qenë pjesë e kësaj iniciative por thirret në Procesin e Berlinit?
Dr. Aliu: Po ashtu si qeveritë e mëhershme edhe qeveria Kurti nuk është për Ballkanin e Hapur, këtu nuk kemi dallime. Ballkani i hapur do të behej si procesi i Berlinit, edhe më keq bile, në momentin që Kosova do të bashkëngjitej. Paramendoni një situatë ku në tryezën e rrumbullakët do të ishte flamuri i Kosovës, i Serbisë, i Maqedonisë së Veriut e etj. Si do të reagonte Serbia në atë rast. Natyrisht që bashkëpunimi do ishte i pamundshëm, këtë e din edhe Edi Rama edhe Vuçiqi edhe SHBA të. Unë besoj që Ballkani i Hapur është njëlloj karote për Serbinë, shkop për BE-në jo unike në çështjen e Kosovës, mundësi për Shqipërinë që të jetë unifikuese në Ballkan, por edhe një mundësi për Kosovën dhe Shqipërinë që të bashkëpunojnë si dy shtete pa zhurmën e Serbisë dhe frikën me kundërshtimin e BE-së për një bashkim Kosovë Shqipëri.
Me Ballkanin e Hapur, BE është para alternativës ta integroj Kosovën në vetveten apo Kosova integrohet në Shqipëri, ndërsa Serbia si liderë ndërlidhet me Rusinë, Turqinë e aleanca tjera siç është Kina. Janë gjëra të thella që është vështirë ti kuptojmë.
Kosovatimes: Le të kthehemi aty ku e nisem, tek profesioni i juaj, por diçka me gjendjen në Kosovës. Çfarë mendoni në përgjithësi për mjekësinë në Kosovë dhe mënyrën se si po i përkushtohet kësaj fushe Qeveria Kurti me dikasterin përkatës?
Dr. Aliu: Po unë në shkrimet e mia, kam thënë që shëndetësia është një nga 4 shtyllat kryesore të shtetit, së bashku me drejtësinë, arsimin, dhe ekonominë. Shëndetësi në Kosovë për 20 vite ka qenë në mëshirën e bizneseve jo të ministrave apo të kryeministrave. Qytetarëve ju ka ofrua ndihma e domosdoshme sa për ta mbajtës nën kontrolle qetësinë sociale. Kemi me mijëra për të mos thënë me dhjeta mijëra vdekje të cilat një shëndetësi e mirë do i preventonte. Mortaliteti është shtuar, mosha e jetëgjatësisë është ra, vdekjet nga kanceri i avancuar është shtuar, shëndeti mendor është keqësuar, po ashtu sëmundjet konike siç janë diabeti, tensioni, sëmundjet arterivaskulare, kujdesi për fëmijët minimal. Kështu ndodhe kur shëndeti vendoset në rend të fundit e gjepi i pushtetarëve në vendin e parë. Lulëzimi i spitaleve private dhe ikja e kuadrove shëndetësore nga Kosova e fakton këtë gjë. Një sistem i korruptuar në shëndetësi kur nuk mundet më shumë jetë, përkundrazi sjell vdekje dhe vuajtje. Paramendoni se sa shtretër janë në QKUK dhe për secilin individ të hospitalizuar duhet të qëndron një person i familjes për tu kujdesur për të sepse mungojnë resurset, ndërsa në të njëjtën kohë resurset tona shkojnë në Gjermani e gjetiu për të punuar. As ardhja e ministrit Latifi nga ShBA-të nuk e ka ndryshkur gjendjen në shëndetësi, përkundër qe ka një vizion për të ardhmen. Aq shumë është i kriminalizuar sistemi shëndetësor në Kosove( nuk e kam fjalën për kuadrot shëndetësore, por për udhëheqësit që nga ministria e shëndetësisë e poshtë)sa që mundë të krahasohet me sistemin e drejtësisë, apo ekonomi se apo arsimit universitar ku nuk mundon shitja e diplomave. Ministri Latifi, nuk është i korruptuar por është i pafuqishëm dhe i mungon guximi për të marr vendime q do ti ndryshonin gjërat, ama më habisin verat që përdorë për ta lejuar veten ta kryej një detyrë ku ai nuk është vetvetja e as nuk do të mundet të jetë. Kyçja e z. Kurti në procesin e ndryshimit të gjendjes në shëndetësi, ishte një hap i mirë por edhe një vulosje e shkrimeve të mia të mëhershme se gjendja atje duhet medoemos të ndryshohet, nëse duam ti ngjajmë Evropës perëndimore. Liberalizimi i vizave ndërlidhet edhe me këtë sektor, sepse shume njerëz duan ta lëshojnë Kosovën për arsye se nuk ka mirëqenie shëndetësore. Por, është një realitet të cilin edhe Z. Kurti e din, që një njeri nuk mundet ti kryej dhjetë funksione e as dy madje, kështu që unë lus z. Kurti që në vend që ta përdorë vetveten për shëndetësi, ekonomi apo komisione tjera, të bëjë ndryshimin në veprime, dhe të emëroj përgjegjës në ato resurse ose ministri njerëzi që përveç dijes nuk ju mungon guximi, sepse në situatën që gjendet Kosova sot, me një rrjet kriminal dhe korrupsioni, të udhëheqësh do të thotë edhe të guxosh përveç që të dish. Z. Kurti përveç që duhet të emëroj njerëzit adekuat për të bërë ndryshimin në shëndetësi, duhet të ju ofroj edhe sigurimin fizik atyre individëve nëpërmes institucioneve të vendit, sepse në shëndetësi dhe atë luftë kemi të bëjmë me qindra miliona që të kriminalizuarve ju rrezikohen. Pra këto operacione në shëndetësi, e drejtësi mund të krahasohen për nga rreziku me aksionet në veri të Kosovës. Ne kemi shembuj të tillë të ministrave, qe me të vërtetë po guxojnë të bëjnë ndryshimin, siç janë ministrja e drejtësisë Albulena Haxhiu, Ministri i bujqësisë Faton Peci, ministri i ekonomisë e financave Hekuran Murati, apo ministrja e energjetikës, e arsimit, e të tjerë.
Vetëvendosja por edhe lista Guxo kanë njerëz që guxojnë, andaj duhet që të ju jepet rasti. Njerëzve e të tillë që e njohin kulturën vendore, që e njohin mirë dhe nga brenda problematikën në shëndetësi, duhet të ofrohen, të ju jepen detyrat, dhe të fillohet ndryshimi. Nuk ka kuptim që psh, ta dërgosh një grup policësh që të arrestojnë një kriminel, ndërsa si pasojë e asaj që ata polic nuk guxojnë të intervenojnë të ju dërgohet edhe një grup tjetër mbikëqyrës, e pastaj edhe atyre disa mbikëqyrës tjerë sepse nuk kanë guxim, në fund nuk intervenon asnjëri nga ta. Ky sistem nuk e qon shtetin përpara e as shëndetësinë.
Kosovatimes: Një çështje shumë shqetësuese është se qe disa vite një numër i konsiderueshëm i mjekëve vazhdon të largohet nga Kosova. Ku trend është duke vazhduar edhe në këtë mandat qeverisë, madje pa shenja të zvogëlimit të interesimit për kërkim punë jashtë Kosovë. A po na vjedh perëndimi inteligjencën dhe ekspertizën më të mirë kosovare?
Dr. Aliu: Kosova duhet te ua kthen dinjitetin mjekeve, pacienteve, dhe gjithë shëndetësisë, në mënyrë që mos të ketë nevojë që truri i Kosovës të ikë. Nëse mjekët të ikin po kush tjetër nuk do të ikë? Perëndimi duhet të mendoj, që Kosova pa popullatë nuk i nevojitet, andaj duhet të përkrahet shteti i Kosovës që të siguroj mirëqenien e qytetarëve, sidomos tani kur kemi qeveri që po lufton korrupsionin aq sa po mundet në këto kushte.
Kosovatimes: Cilat janë kushtet e punës që do të duhej ofruar për mjekët e Kosovës, për stimulimin e tyre që të mos e braktisin vendin, nja krahasim me atë që i ofrohen një meku në shtetin e Finlandës?
Dr. Aliu: Kushtet që ofrohen nga punëdhënësi në Finlandë për punëtorët shëndetësorë janë pa krahasueshmërisht më të mira se në Kosovë, por në anën tjetër edhe përgjegjësia e personelit këtu është e pakrahasueshme me atje. Kjo nuk do të thotë që atje janë të papërgjegjshëm por kushtet dhe rrethanat objektive e subjektive, sundimi i ligjit etj. e bëjnë të veten.
Kosovatimes: Le t’i japim një këshillë profesionale, qoftë edhe nga distanca Qeverisë Kurti pikërisht për fushën e shëndetësisë, shumë është folur në të kaluarën për reforma dhe përmirësim të shërbimeve në funksion të gjendjes sociale, por pa sukses?
Dr. Aliu: Unë sugjeroj zotit Kurti qe te vendose njerëzit e duhur ne vendin e duhur, njerëzit qe dine, qe kanë dinjitet moral, intelektual, e njerëzore, qe nuk janë te korruptueshëm, dhe qe guxojnë, këto komponentë duhet ti ketë një njeri qe dëshiron te bej ndryshimin. Besoj qe përkundër kompleksicitetit të qeverisjes Kurti, ku largimi i një ministri mundë të qoj në ramjen e qeverisë, dhe kjo duhet të jetë arsyeja se përse Kurti po heziton të bëjë ndryshime, ai duhet të gjej mënyra tjera të veprimit, psh. nëse nuk mundet ta ndryshon ministrin e shëndetësisë apo të ministrisë së jashtme, të krijon një mekanizëm më të lartë ligjore që merret posaçërisht me këto resore.
Besoj që pas ndryshimeve në drejtësi dhe ekonomi, Kosova duhet të bëj ndryshimin edhe në dy shtyllat tjera pra në Arsim dhe Shëndetësi. A do të ishte emërimi i zëvendësministrave të posaçëm për këto fusha, ashtu siç është zëvendësministri për negociata, apo diçka tjetër unë nuk e di, por nëse ndryshimi duam të jetë i gjithëmbarshëm, edhe këto fusha duhet të reformohen menjëherë.
Kosovatimes: Dhe pak para fundit të kësaj interviste, a mundë të na tregoni se sa është i organizuar komuniteti shqiptar në Finlandë, pasi në vende të ndryshme ka forma dhe dinamika të ndryshme të organizimit?
Dr. Aliu: Po në Finlandë jemi të organizuar mirë, kemi shoqata të ndryshme, së fundmi kemi formuar edhe shoqatën e mjekëve stomatolog shqiptar në Finlandë, e cila ka 12 anëtar, nga Shqipëria dhe Kosova. Shqiptarët këtu në Finlandë kanë një autoritet të mirë, dhe njihen për punëtor të mirë dhe njerëz që respektojnë ligjin dhe integrohen shpejt në shoqërinë ku jeton. Pra e mbajmë kokën lart kur themi që jemi shqiptar. Unë si mjek që punoj me të gjitha kategoritë e njerëzve nga Finlanda dhe nga mbarë bota, nga aspekte të ndryshme të jetës bëj çdo gjë që mundem për të qenë një njeri që e ngriti autoritetin e kombit tim sa më lart, ashtu bëjnë edhe kolegët e mi, ashtu bëjnë edhe të gjithë punëtorët shqiptar që secili në mënyrën e vetë jep një kontribut për pasqyrën e shtetit tonë.
Kosovatimes: Ruajtja e gjuhës dhe traditës është një element kyç. Sa është e mundshme ruajta e gjuhës shqipe në shtetin ku jetoni dhe punoni. Sa përkujdeset shteti I Kosovës dhe sa janë të kujdesshëm prindërit për brezat e rinj që të flasin shqip dhe të mos asimilohen?
Dr. Aliu: Po këtu në Finlandë, nuk mungon asgjë e mirë, nxënësve ju ofrohet mësim plotësues në gjuhën shqipe nga mësimdhënësit shqiptar. Besoj që edhe shteti i Kosovës punon në këtë aspekt me mundësitë që i ka. Finlanda është një vend që mendon për secilin njeri që e shkelë këtë tokë, i ofron të drejta të barabarta, pa dallime, ky është edhe një faktor motivues edhe për mua që të bëjë më shumë për vendin tim, që një ditë edhe Kosova të jetë ajo që i ngjan Finlandës, dhe që edhe Kosova të jetë vend atraktiv për të jetuar, e jo vend prej nga migrojnë edhe shtresa më e pasur e popullatës, përjashto këtu milionerët.
