Fjalimi i fundit i madh që presidenti rus, Vladimir Putin, mbajti drejtpërdrejt, erdhi në orët e hershme të 24 shkurtit, kur ai njoftoi se po urdhëronte dhjetëra mijëra trupa të pushtonin Ukrainën, në atë që është bërë lufta më e madhe në Evropë që nga Lufta e Dytë Botërore – dhe testi më i madh për Putinin në 23 vjetët e tij në pushtet.
Fjalimi i tij i radhës, i planifikuar për 30 shtator, vjen në një nga momentet më kritike në katër mandatet e tij si president.
Fjalimi i planifikuar, mbahet në të njëjtën ditë me paralajmërimin e Kremlinit për aneksimin formal të katër rajoneve të Ukrainës, që janë pjesërisht të pushtuara nga forcat ruse.
Putini do të mbajë një “fjalim voluminoz” në një ceremoni në Pallatin e madh të Kremlinit, tha zëdhënësi Dmitry Peskov. Në ceremoni do të marrin pjesë udhëheqësit e instaluar nga Rusia në rajonet e Ukrainës, të cilët do të nënshkruajnë marrëveshje për t’i bërë këto rajone, në sytë e Moskës, pjesë të Rusisë.
Fjalimi i planifikuar i Putinit vjen gjithashtu nëntë ditë pas fjalimit të tij të regjistruar paraprakisht, përmes të cilit njoftoi mobilizimin e pjesshëm ushtarak.
Njoftimi për mobilizim ka nxitur edhe një valë të protestave nëpër Rusi, nëpër të cilat janë arrestuar qindra njerëz dhe ikje të rusëve nga shteti i tyre.
Rreth 260.000 rusë janë larguar nga vendi prej kur Putini shpalli mobilizimin më 21 shtator, sipas raportimeve të mediave ruse.
Putini “e gjeti veten në një situatë nga e cila nuk ka dalje të mirë, kështu që nuk është e mundur të merret me mend se çfarë do të [thotë]” në fjalimin e tij, tha Abbas Gallyamov, një ish-shkrues i fjalimeve të Putinit dhe këshilltar politik, që tani jeton jashtë Rusisë.
“Ndoshta do të [thotë]…që qëllimet e operacionit tonë janë arritur dhe ne i sugjerojmë palës tjetër që ta ndalë luftën”, tha ai në një mesazh për Radion Evropa e Lirë. “Dhe nëse ata vazhdojnë, ne do të përdorim armë bërthamore”.
Ja çfarë duhet të keni parasysh në fjalimin e Putinit.
Aneksimi
Që në maj, më pak se tre muaj pas pushtimit, administrata kukull e Rusisë në rajonin jugor të Hersonit njoftoi se synonte të kërkonte aneksimin dhe bashkimin me Rusinë.
Në atë kohë, lufta ishte tashmë në fazën e dytë, pasi forcat ukrainase penguan një përpjekje ruse për të pushtuar kryeqytetin, Kiev, dhe komandantët rusë u tërhoqën dhe i zhvendosën trupat në lindje për një ofensivë në Donbas.
Pjesa më e madhe e Hersonit dhe një pjesë e rajonit fqinj, Zaporizhja, ndërkohë, ishin kapur dhe pushtuar nga trupat ruse. Gjatë verës, zyrtarët e Qeverisë ruse udhëtuan në mënyrë të përsëritur në rajone, duke sinjalizuar se synonin të bënin referendum sa më herët në shtator.
Ukraina, megjithatë, ndërhyri. Të përforcuar me raketa dhe artileri perëndimore me fuqi të lartë, komandantët filluan targetimin e forcave ruse në bregun perëndimor të lumit Dnieper dhe Rusia zhvendosi një numër të konsiderueshëm njësish nga Donbasi në jug, në përgatitje për një kundërofensivë ukrainase.
Zyrtarët rusë më pas njoftuan se referendumet që pritej të mbaheshin në Herson dhe Zaporizhja do të shtyheshin – deri javën e kaluar, kur autoritetet njoftuan papritur se votimi do të niste në ato dy rajone, plus dy rajonet kryesore të Donbasit: Luhansk dhe Donjeck.
Përpjekja e autoriteteve ruse për të kërkuar sovranitet mbi katër rajonet në rrethana shumë të dyshimta pasqyron kapjen e Krimesë. Në mars 2014, Rusia dërgoi ushtarë të paidentifikuar në gadishullin ukrainas, njerëz të armatosur morën nën kontroll zyrtarët e administratës rajonale dhe mediat e pavarura u mbyllën. Autoritetet më vonë mbajtën një votim që u hodh poshtë nga shumica e vendeve në mbarë botën, dhe Kremlini e konsideron tani Krimenë pjesë të Rusisë.
Në këtë rast, procesi është edhe më tendencioz: ndër të tjera, të ashtuquajturat referendume u mbajtën në mes të luftimeve të ashpra dhe forcat ruse kontrollojnë vetëm një nga katër rajonet, Luhanskun.
Kur Putin flet, dëgjoni me vëmendje se si ai e përshkruan luftën – të cilën Moska e quan ende zyrtarisht një “operacion special ushtarak”.
Intrigat e mobilizimit
Ministri i Mbrojtjes, Sergei Shoigu, tha se urdhri i mobilizimit i Putinit kërkonte që të silleshin deri në 300.000 burra për t’iu bashkuar luftës në Ukrainë; të paktën dy media në gjuhën ruse – Novaya Gazeta dhe Meduza – kanë raportuar se autoritetet në fakt po kërkojnë të mbledhin rreth një milion ose më shumë.
Sido që të jetë, është një mobilizim i personelit ushtarak në një shkallë që Rusia nuk e ka provuar që nga Lufta e Dytë Botërore – apo edhe që nga viti 1904, kur Ushtria Perandorake filloi një mobilizim të pjesshëm, ndërsa Rusia luftoi dhe humbi një luftë me Japoninë.
Duke gjykuar nga vërshimi i raportimeve të lajmeve, postimeve në mediat sociale dhe intervistave – dhe vërshimi i burrave rusë që përpiqen të largohen nga vendi – përpjekja ka qenë kaotike dhe e rastësishme. Ajo është përballur gjithashtu me rezistencë në rritje në disa vende, si Dagestan në Kaukazin e Veriut dhe në Jakutsk në Veriun e Largët.
Natyra kaotike e thirrjes ka nxitur disa kritika nga figura të shquara publike, si prezantuesi i televizionit pro-rus, Vladimir Solovyov, i cili fajësoi zyrtarët vendas të rekrutimit.
“Njoftimi i papritur i mobilizimit dhe ekzekutimi i tij i vështirë pasqyrojnë gjendjen e keqe brenda makinës së luftës së Putinit”, tha Kevin Ryan, një gjeneral brigade në pension i ushtrisë amerikane, i cili tani është një anëtar i shkollës Kennedy të Universitetit të Harvardit.
Duke folur me gazetarët më 26 shtator, zëdhënësi i Kremlinit tha se “të gjitha gabimet do të korrigjohen” në procesin e mobilizimit.
Numri i madh i rusëve që largohen nga vendi ka tërhequr vëmendjen dhe ka ngjallur kritika edhe nga figurat qeveritare. Ella Pamfilova, një ish-aktiviste për të drejtat e njeriut, e cila tani është kryetare e Komisionit Qendror të Zgjedhjeve, i krahasoi ata që largohen me “minjtë”.
“Lërini minjtë që vrapojnë – të vrapojnë. Anija do të jetë e jona”, tha ajo në një takim të zyrtarëve zgjedhorë më 26 shtator. Anija “po fiton forcë dhe po shkon qartë drejt objektivit të saj”.
Shikoni nëse Putini do të urdhërojë mbylljen e kufijve të vendit, në përpjekje për të frenuar fluksin e rusëve që janë në moshë pune dhe në moshë për të shërbyer ushtarakisht. Kryetari i Dumës, dhoma e ulët e Parlamentit, sinjalizoi këtë javë se kjo ishte në shqyrtim.
Mashtrimi bërthamor
Në fjalimin e tij kur shpalli mobilizimin, Putini gjithashtu pretendoi pa prova se vendet perëndimore kishin bërë kërcënime bërthamore kundër Rusisë – dhe ai dha kërcënim të qartë.
“Dëshiroj t’ju kujtoj se edhe vendi ynë ka mjete të ndryshme shkatërrimi”, tha ai. “Dhe në rast të kërcënimeve ndaj integritetit territorial të vendit tonë, ne me siguri do të përdorim të gjitha mjetet që kemi në dispozicion për të mbrojtur Rusinë dhe popullin tonë. Ky nuk është një mashtrim”.
Kjo nuk është hera e parë që Putin ose zyrtarë të tjerë rusë i bien daulles bërthamore. Në fakt, Putini ka kërcënuar vazhdimisht se do të përdorë potencialisht armë bërthamore në rrethana të caktuara që nga aneksimi i Krimesë.
Megjithatë, duke nënvizuar deklaratën e tij “ky nuk është një mashtrim”, për shumë vëzhgues kjo shërbeu si kujtesë se kërcënimet e kaluara të Putinit shiheshin kryesisht si boshe.
“Ideja ishte ndoshta për të përforcuar mesazhin” e fuqisë bërthamore të Rusisë, tha Pavel Podvig, ekspert për forcat e armatosura strategjike të Rusisë që punon në Institutin e Kombeve të Bashkuara për Kërkimin e Çarmatimit”, por është e vështirë të dihet nëse funksionoi”.
Dmitry Medvedev, ish-president dhe kryeministër, i cili është bërë një komentator publik luftarak, më vonë u bëri jehonë kërcënimeve, duke përsëritur se si doktrina bërthamore e Rusisë justifikon përdorimin e armëve: nëse ekzistenca e shtetit rus është nën kërcënim.
Zyrtarët e Pentagonit thanë javën e kaluar se Shtetet e Bashkuara nuk kishin parë ndonjë lëvizje ruse që do të shkaktonte një ndryshim në qëndrimin bërthamor të ShBA-së.
Megjithatë, ekspertët ushtarakë theksojnë se ndërsa inteligjenca amerikane ka të ngjarë të jetë në gjendje të zbulojë një lëvizje, të themi, një raketë balistike ndërkontinentale nga siloja e saj, do të ishte më e vështirë të zbuloheshin përgatitjet për një armë bërthamore “taktike”, të cilat janë të destinuara për përdorim në shkallë të vogël në fushëbetejë.
Shikoni nëse Putini përsërit kërcënimet bërthamore, përshkallëzon retorikën e tij, ose – më keq akoma – urdhëron një lloj vendosjeje të dukshme të forcave bërthamore.
Pasojat ekonomike
Perëndimi e ka goditur Rusinë me sanksione të paprecedenta që nga nisja e pushtimit të Ukrainës më 24 shkurt, duke ngrirë llogaritë bankare dhe asetet e të brendshmëve të Kremlinit, kufizuar eksportet ruse të energjisë dhe masa të tjera.
Megjithatë, deri më sot, ekonomia ruse është mbajtur çuditërisht mirë. Parashikimet nga ekspertët rusë dhe perëndimorë thonë se ekonomia mund të bjerë midis 4 dhe 4.7 për qind këtë vit, shumë më lart se rënia prej 10 deri në 12 për qind që ishte parashikuar në pranverë.
Merita për këtë sukses i ka shkuar kryesisht kreut të Bankës Qendrore, Elvira Nabiullina, dhe planifikimit fiskal konservator që i kishte dhënë Rusisë një nga fondet më të mëdha sovrane në botë.
Papunësia ka lëvizur në rreth 4 për qind, megjithëse ekonomistët thonë se një numër i madh është për shkak të praktikave të çuditshme ruse të punësimit, ku punëdhënësit nuk largojnë punonjësit, por thjesht ulin orët e punës ose pagat e tyre në mënyrë drastike.
Por sanksionet tani po përshkojnë ekonominë ruse më shumë, veçanërisht pasi vendet evropiane po ngadalësojnë blerjet e qymyrit, naftës dhe gazit rus.
Suficiti buxhetor i qeverisë është tkurrur, pasi të ardhurat nga nafta dhe gazi kanë rënë.
Fuqia punëtore e Rusisë do të bjerë ndjeshëm. Dhjetëra, ndoshta, qindra mijëra burra në moshë pune po mobilizohen për të luftuar në Ukrainë. Dhe qindra mijëra burra dhe gra ruse janë larguar nga vendi.
Në fjalimin e tij më 21 shtator, Putini tha se kishte urdhëruar gjithashtu prodhuesit shtetërorë – që të rrisin prodhimin e armatimit dhe pajisjeve për trupat e sapo-mobilizuara. Kjo do të sigurojë një shtytje të investimeve për të rritur prodhimin, megjithëse është e paqartë se cili do të jetë efekti shumëfishues i kësaj.
Më gjerësisht, Kremlini po kërkon të rrisë ndjeshëm shpenzimet e mbrojtjes dhe sigurisë gjatë dy viteve të ardhshme, sipas një plani fiskal tre-vjeçar të parë nga Bloomberg.
Në fjalim, dëgjoni nëse Putini përpiqet t’i përgatisë rusët për më shumë masa shtrënguese dhe vështirësi ekonomike në muajt e ardhshëm, në përpjekje për të përgatitur popullsinë për një rënie të mëtejshme të standardit të jetesës.
E ardhmja politike
Derisa ai urdhëroi pushtimin e Ukrainës, një ndjenjë e përgjithshme pasigurie mbi Kremlin dhe gjithë Rusinë, ishte e ardhmja politike e Putinit.
Dy vjet më parë, Kremlini orkestroi një rishkrim thelbësor të Kushtetutës së Rusisë, duke nxitur amendamentet që i dhanë Putinit mundësinë për të qëndruar në pushtet përtej përfundimit të mandatit të tij aktual gjashtë-vjeçar, i cili përfundon në vitin 2024.
Zgjedhjet e Dumës së vitit të kaluar vulosën dominimin e partisë në pushtet, duke i dhënë Kremlinit mbulesë legjislative për të nxitur ndryshime të mëtejshme ligjore.
Por Putini, i cili mbush 70 vjeç më 7 tetor, i ka mbajtur të fshehura qëllimet e tij.
Popullariteti i tij ka rënë krahasuar me disa vite më parë, sipas sondazheve të Qendrës Levada, një nga anketuesit e paktë të mbetur të besueshëm në Rusi. Por ai mbetet më popullor krahasuar me pretendentët e tjerë të mundshëm për të marrë presidencën.
Lufta ka ngatërruar llogaritjet. Dhe heshtja e Putinit ka bërë që pretendentët e mundshëm të hamendësojnë.
Nuk ka gjasa që ai të përdorë fjalimin e 30 shtatorit për të sinjalizuar synimet e tij politike.
Shikoni, megjithatë, se si ai e kornizon aneksimin e rajoneve të Ukrainës dhe lëvizjen drejt një baze më të thellë lufte, si dhe se si ai e kornizon rolin e tij në udhëheqjen e rusëve në një luftë që ka përmbysur jetën e tyre dhe të gjithë ekzistencën post-sovjetike të Rusisë. /rel/
