Pasioni për natyrën duket se ka lindur bashkë me të. Nëse pesë ditë të javës e gjejnë mbi libra, për shkak të profesionit si përkthyes, fundjava për Anri Pashajn është për destinacione dhe zbulime të reja në Shqipëri dhe më gjerë.
Në rrjetet sociale ka të postuara fotografi të vargmaleve, majave të larta, shpellave, piktogrameve dhe petroglifeve – gdhendjeve shkëmbore parahistorike – pastaj fosileve detare, stalaktiteve dhe stalagmiteve, bimëve të rralla etj.
Këto zbulime dhe imazhe të tij janë shpërndarë shpesh edhe nga Ministria e Kulturës e Shqipërisë dhe institucione të tjera, me qëllim promovimin e këtij vendi.
Në një rrëfim për Radion Evropa e Lirë, Anri Pashaj nga Tirana tregon se që i vogël ka pasur kuriozitet për atë që gjendet më tej, që fshihet mes kodrash, malesh apo pas tyre.
Ai thotë se edhe rrugën për në shkollë, nuk e ndiqte gjithmonë të njëjtën, por se përpiqej të gjente shtigje të reja.
Se si i ka lindur ideja për të eksploruar natyrën, 46-vjeçari e kujton edhe sot:
“Kam qenë 16 vjeç… Më kujtohet kureshtja e madhe që kisha për të parë se çfarë kishte prapa malit të Dajtit (rrëzë të cilit është ndërtuar Tirana). Atëherë, nuk kishte shumë makina, rrugë… ‘hiking’ ose ‘trailining’ nuk ekzistonin si koncepte. Nuk kishte fotografi apo botime promovuese”.
“Shqipëria ishte shumë e paeksploruar në atë kohë dhe unë kisha shumë kuriozitet për ato vende që ishin zona ushtarake, ku nuk mund të kaloje. Bëhet fjalë për maja kodrash, vargmale kufitare…”, thotë Pashaj.
Udhëtimet me “të panjohur”
Çdo fundjavë, ai i bën thirrje përmes rrjeteve sociale kujtdo që dëshiron t’i bashkohet në rrugëtimet e tij. Ai tregon se interesimi është i madh dhe se rrallëherë i ndodh që të dalë i vetëm.
Nëse në fillim eksplorimet i bënte me miq të afërt, sot i bashkohen miq virtualë, që i takon për herë të parë kur nisin udhëtimin e paralajmëruar.
“Unë postoj shumë fotografi dhe video me komente informuese për objektin e udhëtimit, por edhe për aspektin kontekstual të lidhur me të, si: florën, faunën, peizazhin, historinë, etnokulturën, arkeologjinë, paleontologjinë, gjeologjinë dhe gjithçka që di”.
“Kam mijëra kontakte në Facebook dhe, sigurisht, pjesën më të madhe të tyre nuk e njoh personalisht. Me një pjesë të mirë të atyre që vijnë me mua të shtunave nëpër ekskursione, jam takuar për herë të parë kur kanë ardhur në makinë për t’u nisur bashkë”, tregon përkthyesi i pasionuar pas eksplorimit të natyrës.
Ai thotë se natyra ka qenë mjaft bujare me Shqipërinë. Secili udhëtim për të thotë se është shumë i bukur dhe i veçantë, por disa prej tyre e kanë befasuar.
Zbulimet që i befasuan edhe institucionet shtetërore
“Eksplorimi i një dhome të pashkelur më parë në shpellën gjigante e të mrekullueshme të Kabashit në Gramsh është diçka që do ta mbaj mend gjatë. Gjithashtu, gjetja e piktogrameve dhe petroglifeve të paraportuara më parë ka qenë drithërimë e patregueshme, sepse ato hyjnë jo thjesht te pasuria kulturore dhe historike kombëtare, por tek ajo e njerëzimit. Të tilla ka shumë pranë Tiranës, Prizrenit, Vlorës, Dibrës etj.”.
“Do veçoja si mbresëlënëse edhe kërpudhën e rrallë, të quajtur krifa e luanit… Ujëvarën e Vrimës së Pëllumbit në kanion të Kopaçit në Gramsh, ndërsa nga majat, do të veçoja majën e Trojanit në afërsi të Vermoshit në Malësi të Madhe, që edhe pse vetëm 2.190 metra e lartë, ofron panoramë mbresëlënëse”, thotë Pashaj.
Udhëtimi i radhës për të nuk është vetëm një dëshirë që pret të realizohet, por edhe përgatitje, studim paraprak se çfarë dihet për atë destinacion, çfarë është zbuluar deri tani e çfarë presin më tej studiuesit, prandaj jo rrallë i ka qëlluar të jetë ai personi që i ka zbuluar ato thesare që natyra mban brenda saj.
“Pak kohë më parë udhëtova për në fshatrat e Prizrenit në Kosovë, për të parë piktogramet e mrekullueshme e parahistorike aty. Isha vetëm. Doli dyfish kënaqësi, sepse pak më larg shkëmbit ku ndodhen vizatimet parahistorike, gjeta dy fosile detare. Këto janë më të largëtat që kam gjetur nga vija e sotme detare dhe, me dijeninë time, kjo është hera e parë që raportohen fosile detare në Kosovë”.
“Shtatë specie detare të fosilizuara të kohës së dinozaurëve i kam gjetur në Malësinë e Pogradecit dhe nuk qe befasi që postimi për evidentimin e tyre u shpërnda nga Ministria e Kulturës [e Shqipërisë], Bashkia e Pogradecit, Agjencia Kombëtare e Zonave të Mbrojtura, Agjencia Telegrafike e Lajmeve etj. Fosilet, ashtu sikurse edhe arti shkëmbor, do të mbeten gjithmonë drithërimat më të mëdha të emocioneve të udhëtimeve të mia”, thotë Pashaj.
Destinacioni i fundit i tij ka qenë Shpella e Duk Gjonit në Gadishullin e Karaburunit, në Vlorë. Gjatë rrugës thotë se e ka mahnitur lulja “iris”, që njihet edhe si “iris illyrica”. Për këtë ka biseduar edhe me studiues dhe thotë se ka gjasë që ai varietet nuk është raportuar ndonjëherë në gjendje të egër në Shqipëri. Ai shpreson që ta fusë atë si një gjë të re në fondin e florës shqiptare.
“Është kënaqësi e madhe të kontribuosh për futjen e një bukurie të tillë si irisi”, thotë Pashaj.
Zbulimet së shpejti në një libër
“Ata që vijnë me mua, vijnë falas, sepse unë nuk e bëj për biznes. Por, gjithë këtë arkiv të pasur që kam nga udhëtimet, do të doja ta përmblidhja në një libër. Vështirësia është kryesisht te kostot e botimit. Gjithsesi, nuk po rri duarkryq. Jam duke shkruar një libër, besoj se do të jetë më i ploti që do kemi në Ballkan për piktogramet dhe petroglifet”.
“Kam bërë pjesën më të madhe të punës në terren në disa shtete dhe shpresoj që brenda 6-mujorit të parë të vitit 2023, do të mund të vizitoj edhe pesë të tjera, dy prej të cilave janë shumë larg, për të krijuar një kontekst më të plotë e për të thurur më bindshëm teoritë e origjinës, domethënies dhe teknikës së këtij aspekti kaq intrigues të botës së lashtë”, rrëfen Pashaj.
Pashaj është përkthyes nga gjuha angleze, i angazhuar në këtë profesion që prej vitit 1998. Tashmë është i përqendruar më shumë te përkthimet verbale të konferencave, seminareve, punëtorive. Ai thotë se edhe përkthimi ka ndikuar në pasionin e tij, pasi shpesh përkthen materiale nga ekspertë të fushave të ndryshme, prej të cilave merr mësime, ide apo praktika. Ka përkthyer mbi 60 libra – shumica pjesë e kurikulave shkollore.
Nëse fundjava është me shi, ai i kushtohet pasionit tjetër të tij, që është libri.
