“Aktivitetet e Rusisë për destabilizimin e Ballkanit janë intensifikuar, gjë që ilustrohet më së miri nga prania e mercenarëve Wagner dhe formacioni “Ujqërit e natës” në barrikadat që strukturat e Serbisë kishin ngritur me urdhër të Vuçiqit në veri të Kosovës, Daniel Smith. ekspert i pavarur për marrëdhëniet ndërkombëtare, thotë në një intervistë për Danas dhe siguria me fokus vendet e Ballkanit Perëndimor.
Ai shton se këto grupe i shohim në çdo protestë pro-ruse në Beograd, Banja Lukë, Podgoricë, Jarinje apo në veri të Kosovës.
Sipas një eksperti britanik, i cili, pas pushtimit rus të Ukrainës, filloi të ekspozonte më aktivisht propagandën ruse dhe ndikimin rus në Ballkanin Perëndimor dhe Evropë, Rusia përfundimisht e humbi luftën në Ukrainë.
*Në perspektivën e një përfundimi të tillë të luftës në Ukrainë, çfarë mund të presim në Ballkan? Do t’ju kujtoj se sektori i sigurisë në Mal të Zi dhe BeH kontrollohet nga njerëz të afërt me lidershipin serbo-rus.
– Në këtë kontekst, destabilizimi i Ballkanit Perëndimor do të ishte shumë i favorshëm për Rusinë, për të mbajtur Putinin në pushtet dhe për të shtyrë fitoren e Ukrainës, e cila është e pashmangshme. Rritja e ndikimit rus, veçanërisht në Mal të Zi dhe Bosnje, paraqet një kërcënim të drejtpërdrejtë për sigurinë e NATO-s dhe euroatlantike.
*A mund të presim më shumë incidente, barrikada të reja, protesta, një tjetër “gjendje gatishmërie” e ushtrisë serbe… ndërsa Vuçiqi, siç thotë ai, “kërkon kompromis” për Kosovën?
“Nuk është sekret që Vuçiq e shfrytëzon temën e Kosovës për të shpëtuar nga problemet reale me të cilat ballafaqohen qytetarët e Serbisë, jeta e të cilëve po bëhet çdo ditë e më e vështirë për shkak të politikës autoritare të Vuçiqit dhe krizës ekonomike.
Vuçiqi dhe elitat politike në Serbi nuk u shkëputën nga mentaliteti i Millosheviçit, ata kontaminuan opinionin publik në Serbi me tema të nacionalizmit, urrejtjes për të tjerët dhe kundër vlerave perëndimore.
Në këtë kontekst, për një të huaj që nuk e njeh mirë politikën serbe, arritja e një marrëveshjeje me Kosovën dhe një kompromis nga Serbia mund të duket e vështirë.
*Dhe në fakt nuk është aq e vështirë?
– Realisht Vuçiqin e ka të vështirë vetëm sepse e mban në pushtet dhe larg përballjes me problemet e qytetarëve. Nëpërmjet strategjisë “përshkallëzim deri në deeskalim”, Vuçiq po përpiqet të destabilizojë Kosovën dhe Ballkanin, për të përfituar edhe nga Perëndimi edhe nga Lindja.
Rrjedhimisht, derisa të arrihet një marrëveshje ligjërisht e detyrueshme ndërmjet Kosovës dhe Serbisë për njohjen reciproke, Vuçiq do të shkaktojë sërish tensione që kërcënojnë seriozisht paqen dhe stabilitetin në Ballkanin Perëndimor.
Njohja e pavarësisë së Vojvodinës mund të quhet kompromis për Serbinë, për integrimin e saj në BE; autonomi për Sanxhakun apo Luginën e Preshevës, por jo pranimin e vendimit të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë për Kosovën, të cilin e ka kërkuar vetë Serbia.
Duke pasur parasysh të gjitha këto, si të shpjegohet pastaj insistimi i Perëndimit që me çdo kusht të themelohet Unioni i Komunave Serbe (USO) , d.m.th. një tjetër Republika Srpska, siç e pranoi vetë Milorad Dodik dhe siç tregohet nga Draft Statuti i Fondacionit Friedrich Ebert nga Prishtina?
– Perëndimi është i interesuar që të arrihet një marrëveshje sa më shpejt mes dy vendeve dhe është e qartë se kjo kërkon një kompromis nga të dyja palët.
Ajo që Perëndimi duhet të ketë parasysh është se Kosova nuk mund të bëjë kompromis me shtetësinë e saj, karakterin unik dhe multietnik të shtetit të Kosovës. Historia ka vërtetuar se entitete si Republika Srpska janë të rrezikshme për stabilitetin e shteteve multietnike, stabilitetin rajonal dhe mund të shërbejnë si një mjet për Serbinë dhe Rusinë për të destabilizuar Ballkanin.
Kosova është një rast i veçantë i ofrimit të gamës më të gjerë të të drejtave dhe lirive për pakicat në Evropë dhe në botë.
Këto të drejta të garantuara merren si të mirëqena. Ajo që është evidente është se Vuçiqit dhe Serbisë nuk janë të interesuar për të drejtat e serbëve në Kosovë, sepse realizimi i këtyre të drejtave do t’i çlironte serbët dhe qytetarët e Republikës së Kosovës nga regjimi i Vuçiqit.
Vuçiq është i interesuar të përdorë serbët e Kosovës si skllevër të tij personal, për të forcuar nacionalizmin, për vota dhe për të qëndruar në pushtet dhe si pengje të presionit ndaj bashkësisë ndërkombëtare.
Përmendët se Kosova mund të shërbejë si mjet për Serbinë dhe Rusinë për të destabilizuar Ballkanin. Pse Putini po përpiqet ta shtyjë Kosovën në buzë përmes Serbisë?
– Ndërsa paqja dhe stabiliteti në Ballkanin Perëndimor janë një element i rëndësishëm për sigurinë evropiane dhe atlantike, është e vërtetë që Serbia dhe Rusia përfitojnë nga tensionet në Ballkan. Në momentin kur Rusia po humbet luftën në Ukrainë, është në interesin e saj të krijojë tensione në Ballkan për të hapur një front të ri.
Fillimi i një konflikti të ri në Ballkan mund ta bëjë të vështirë për Ukrainën të fitojë dhe të ofrojë ndihmë për Ukrainën nga Perëndimi.
Po kështu tensionet në Ballkan i shkojnë për shtat Serbisë, pra regjimit të Vuçiqit, i cili në këtë mënyrë shmang problemet reale të qytetarëve dhe çuditërisht paraqitet si faktor stabiliteti.
Përderisa nuk ka stabilitet në Ballkan, Serbia dhe Rusia ndërhyjnë në punët e shteteve sovrane, duke përdorur pakicën dhe fenë serbe si mjet ndikimi.
Edhe pse një kandidate për anëtarësim në BE, Serbia refuzon të vendosë sanksione ndaj Rusisë. Gjithashtu, sipas mediave, ka edhe vullnetarë serbë që kanë luftuar ose janë ende duke luftuar në Ukrainë si pjesë e grupit Wagner. Pse BE-ja mbyll një sy ndaj gjërave të tilla?
-Serbia është i vetmi vend në Evropë që jo vetëm që nuk vendosi sanksione ndaj Rusisë, por e mbështeti Rusinë në çdo mënyrë në gjenocidin në Ukrainë. Serbia vazhdon të lejojë fluturimet për në Rusi, lejon transmetimin e mediave të ndaluara shtetërore ruse në Evropë, lejon marshime pro-ruse dhe anti-ukrainase dhe hesht për numrin e madh të vullnetarëve serbë që luftojnë për Rusinë në Ukrainë.
Në një kohë kur liderët perëndimorë takohen me liderët ukrainas, krerët e shteteve serbe takohen me ambasadorin dhe zyrtarët rus çdo ditë jave, duke koordinuar politikat e sigurisë, të jashtme dhe të mbrojtjes.
Serbia është paralajmëruar nga Bashkimi Evropian dhe zyrtarët e saj për të mbështetur Rusinë, por ne nuk kemi parë veprime konkrete.
*Pse nuk ka veprime konkrete?
– Bashkimi Evropian pret që kjo qasje të ndryshojë, por nga ana tjetër Serbia po e shfrytëzon këtë situatë dhe po pret përfundimin e luftës për të marrë anën.
Prandaj, ndërsa të gjitha shtetet demokratike janë bashkuar për të dënuar agresionin rus, është e kotë që BE-ja të tolerojë Serbinë, sepse ajo nuk ka vendosur sanksione ndaj Rusisë. Mosvendosja e sanksioneve ndaj Rusisë nuk tregon vetëm për politikën e jashtme të Serbisë, por edhe për vlerat e saj.
BE-ja nuk duhet të tolerojë që taksat e qytetarëve të saj dhe miliona investime evropiane të shkojnë në një vend që ka një regjim autoritar, që mbështet agresionin rus në Ukrainë dhe që furnizohet me armë nga Kina.
*Nga Vuçiq dëgjojmë shpesh se është i ekspozuar ndaj “presionit të fortë” nga Perëndimi. A është frika nga Rusia më e fortë se presionet e Perëndimit? Siç e dimë, Kremlini nuk e toleron tradhtinë.
– Vuçiq është i vetëdijshëm se loja e tij mes Perëndimit dhe Lindjes, pra BE-së dhe Rusisë, ka marrë fund. Vendet e tij kanë filluar të shemben dhe ekziston rreziku që ai të humbasë edhe ulësen e pushtetit në Serbi.
E vetmja gjë që e tremb Vuçiqin është humbja e pushtetit. Regjimi në Serbi ka investuar shumë në nacionalizëm, urrejtje ndaj Perëndimit dhe mbështetje për Rusinë, e cila tani po “bumerangon” Qeverinë e Serbisë.
