Tandemi i tij me kryeministrin e vendit Robert Fico do ta largojë më tej Bratislavën nga Kievi dhe Brukseli
Raundi i dytë i zgjedhjeve presidenciale në Sllovaki do të vendosë nëse ndikimi i kryeministrit prorus Robert Fico do të jetë në gjendje të forcohet në të gjithë vertikalin e pushtetit apo nëse presidenti do të mbetet në opozitë me kreun e qeverisë.
Pavarësisht sondazheve parazgjedhore që premtonin humbje për ish-kreun pro-evropian të Ministrisë së Jashtme vendase Ivan Korczok, në raundin e parë ai mori 42.51% të votave. Më 6 prill, në raundin e dytë, do ta luftojë Peter Pellegrini, ish-kryeministri i vendit dhe mbështetës i Robert Ficos.
Rezultati zgjedhor varet nga sa me sukses Korcok përfitoi nga protestat e vazhdueshme antiqeveritare në vend dhe ishte në gjendje të bindte të paktën disa nga mbështetësit e Ficos të kalonin në anën e forcave demokratike sllovake, si dhe Ukrainës dhe BE-së. .
Novaya Gazeta Europe shqyrtoi se çfarë situate është vërejtur para raundit të dytë të zgjedhjeve në Sllovaki dhe nëse këto zgjedhje janë të afta të ndryshojnë diçka për Moskën dhe Kievin.
Kandidati për protestë
Në mars të vitit 2024, pakkush mund të besonte se ish-kreu i Ministrisë së Jashtme të Sllovakisë, pothuajse 60-vjeçari, Ivan Korcok, do të mundte kandidatin nga koalicioni qeverisës në raundin e parë të zgjedhjeve presidenciale. Sipas sondazheve të disa muajve më parë, Peter Pellegrini, një aleat i kryeministrit aktual pro-rus Robert Fico, ishte pothuajse 10% përpara konkurrentit të tij. Por në fund, më 23 mars, rezultati rezultoi i kundërt: Korczok ishte përpara Pellegrinit me një diferencë prej 5%.
Megjithatë, suksesi i Korczok në raundin e parë nuk ishte i papritur.
“Ai e fitoi bazën e tij gradualisht, duke tërhequr grupe të ndryshme në opozitë. E ndihmoi gjithashtu që ai kandidoi në këto zgjedhje si kandidat i vetë-nominuar, dhe jo nga ndonjë parti, shpjegon Michal Vasechka, një sociolog nga Instituti i Politikave të Bratislavës, për New Europe .
Suksesi i Korczok në raundin e parë u lehtësua edhe nga protestat që vazhdojnë prej disa muajsh në Sllovaki. Tubimet nisën vitin e kaluar, pothuajse menjëherë pas fitores së partisë së Robert Ficos në zgjedhjet parlamentare. Protestuesit janë kryesisht të pakënaqur me vendimet autoritare të Ficos, për shembull, presioni i kryeministrit ndaj prokurorisë, e cila po heton korrupsionin në qeveri, përfshirë edhe në lidhje me politikanë të afërt me Fico.
Gradualisht, axhenda e brendshme politike e protestave u pasurua me çështje të politikës së jashtme. Nën kryesinë e Robert Ficos, Sllovakia ndërpreu ndihmën për Ukrainën dhe mori një pozicion aktiv pro-rus. Takimi i marsit i ministrave të jashtëm të Sllovakisë dhe Rusisë në Bratislavë përfundoi me mijëra njerëz që protestuan në mbështetje të Kievit. Tubimi i fundit i opozitës më 12 mars, i cili tërhoqi pesë mijë njerëz, filloi me një sinjal sulmi ajror – siç shpjegoi organizatori Michal Gvorecki: “Njerëzit në Ukrainë e dëgjojnë këtë çdo ditë”.
“Pavarësisht se protestuesit nuk e kanë arritur ende qëllimin e tyre, vetë fakti i mijëra mitingjeve është një sinjal i qartë se qeveria nuk po përballet”, thotë Vashechka.
Në këtë sfond, figura e ish-ministrit të Jashtëm Ivan Korczok doli të ishte një figurë unifikuese si për liberalët ashtu edhe për konservatorët që nuk ishin dakord me kursin e Ficos.
thotë politologu, presidenti i Institutit të Problemeve Publike në Bratislavë Grigory Mesezhnikov . Kështu, zgjedhjet presidenciale në Sllovaki u bënë shkak që shumë njerëz të shprehin mosbesimin ndaj qeverisë.
“Në thelb, zgjedhjet u kthyen në një referendum për besimin ndaj qeverisë aktuale. Në raundin e parë, më shumë se 85% e votave u ndanë mes opozitës Korczok dhe mbështetësit të kursit të Fico Pellegrinit, shpjegon Mesezhnikov.
Nga pjesa e mbetur prej 15%, shumica u mor nga ish-ministri i Drejtësisë dhe mbështetës i hapur i agresionit rus në Ukrainë Stefan Garabin – ai u mbështet nga pothuajse 12% e atyre që erdhën në zgjedhje.
Kryetari i Parlamentit Sllovak dhe kandidati për president Peter Pellegrini, 23 mars 2024. Foto: Jakub Gavlak / EPA-EFE
Meqenëse Sllovakia, si shumica e vendeve të tjera të BE-së, është një republikë parlamentare, funksionet e presidentit janë më tepër ceremoniale. Kompetencat e tij relativisht të rëndësishme përfshijnë emërimin e kryetarit të Gjykatës Kushtetuese, vendimet për falje, si dhe aftësinë për t’ia kthyer Këshillit Kombëtar të Republikës Sllovake një ligj tashmë të miratuar nga parlamenti për shqyrtim. Por kjo lloj vetoje e presidentit mund të anashkalohet nga parlamenti me një shumicë prej dy të tretave të deputetëve.
Nëse presidenti dhe parlamenti përfaqësojnë forca të ndryshme politike dhe koalicioni qeveritar nuk kontrollon dy të tretat e mandateve, pushteti i presidentit bëhet më pak formal. Sipas rezultateve të zgjedhjeve të tetorit të vitit të kaluar, partia e Ficos fitoi 23% të votave, çka së bashku me partnerët e koalicionit i jep atij pak më shumë se gjysmën e mandateve të deputetëve. Arritja e kontrollit të dy të tretave nuk do të jetë aq e lehtë.
Në arenën ndërkombëtare, presidenti sllovak, për shembull, në krahasim me atë finlandez , i cili aktualisht kontrollon axhendën e vendit jashtë BE-së, ka gjithashtu pak mundësi. Formalisht, lideri i Sllovakisë përfaqëson vendin jashtë vendit, por nuk mund të marrë asnjë vendim për politikën e jashtme pa miratimin e parlamentit.
Për pesë vitet e fundit, presidenca në Sllovaki është pushtuar nga aktivistja mjedisore pro-evropiane dhe luftëtare e pakompromis kundër korrupsionit Zuzana Caputova. Pas fillimit të luftës, ajo mbështeti hapur Ukrainën.
Së bashku me presidentin polak Andrzej Duda, Czaputova organizoi një turne në Evropë në mbështetje të pranimit të Ukrainës në BE dhe gjithashtu nënshkroi një marrëveshje për transferimin e armëve në Ukrainë.
Caputova gëzon mbështetje të fortë në shoqërinë sllovake, por nuk e ka paraqitur kandidaturën e saj në këto zgjedhje për arsye personale.
“Ajo mori një vendim që nuk ishte kryesisht politik. Jam lodhur nga presioni dhe sulmet e vazhdueshme nga qeveria e Ficos”, shpjegon Mesezhnikov.
Megjithatë, një nga vendimet e fundit të Caputova ka shkaktuar shumë polemika. Pasi Robert Fico, partia kundër furnizimit me armë në Kiev, fitoi zgjedhjet parlamentare në tetor, Caputova nuk humbi propozimin e Ministrisë së Mbrojtjes për një paketë të re të ndihmës ushtarake për Ukrainën, të formuar gjatë qeverisë së mëparshme. Më pas përfaqësuesi presidencial shpjegoi se në këtë mënyrë Caputova nuk donte të krijonte një precedent kur, në pritje të një qeverie të re, presidenti bëhet udhëheqësi i vendit, praktikisht vendimmarrësi i vetëm.
Robert Fico në një konferencë shtypi gjatë takimit të kryeministrave të vendeve të Grupit të Vishegradit (V4) në Pragë, Republika Çeke, 27 shkurt 2023. Foto: Martin Divisek / EPA-EFE
Kur u pyet nëse duhet të presim kompromise të ngjashme nga Korczok, shkencëtarja politike dhe nënkryetare e qendrës analitike Globsec Alena Kudko, në një bisedë me Novaya-Europa, vuri në dukje:
Nuk do të ketë mbështetje nga Ukraina
Një nga çështjet kryesore mbi të cilat shoqëria sllovake është e polarizuar sot është qëndrimi ndaj luftës në Ukrainë. Pothuajse gjysma e popullsisë beson se lufta filloi për fajin e Kievit. Të dy vitet e konfliktit u shoqëruan me inflacion vjetor mbi 10% në Sllovaki dhe vendi shpenzoi 0.21% të PBB-së për të ndihmuar Ukrainën në vitin 2022 – një tregues afër nivelit amerikan. Qeveria e re nën Fico thotë se qëllimi i saj është të ndalojë luftën dhe për ta bërë këtë duhet të ndalojë ofrimin e ndihmës për Ukrainën dhe të fillojë negociatat me Rusinë./kosovatimes
