Hetuesit gjermanë kanë hedhur pothuajse plotësisht dritë mbi sabotimin e gazsjellësit Nord Stream në shtator 2022, raporton gazeta gjermane Die Zeit. Pas pothuajse tre vitesh hetimi, të shtatë anëtarët e ekipit që kreu sulmin janë identifikuar dhe kundër tyre janë lëshuar urdhër-arreste ndërkombëtare.
Një zbulim spektakolar ndodhi javën e kaluar në Itali, ku karabinierët arrestuan 49-vjeçarin ukrainas Serhiy K. ndërsa ai ishte me pushime me familjen e tij. Kur iu vunë prangat, ai ngriti dorën e djathtë dhe bëri një shenjë “trekëndëshi”, simbolin kombëtar ukrainas. Hetuesit dyshojnë se ai ka udhëhequr të gjithë operacionin.
Të dhëna kyçe mbi varkën me vela Andromeda
Siç shkruan Die Zeit, prova kyçe u gjetën në anijen me vela Andromeda, nga e cila u krye aksioni. Në anije u zbuluan gjurmë eksplozivësh identikë me mbetjet e gjetura në rrënojat e tubacionit të gazit në fund të Detit Baltik. Përveç kësaj, në Andromeda u regjistruan gjurmë ADN-je dhe gjurmë gishtash.
Një gjurmë e rastësishme u zbulua gjithashtu nga një kamera trafiku në Rügen, e cila regjistroi Citroën-in e bardhë me të cilin ekipi udhëtoi drejt portit. Shoferi, një punonjës i një shërbimi korrieri, dëshmoi më vonë se kishte transportuar ukrainas nga Kievi në Gjermani në disa raste.
Shtatë të dyshuar, ushtarë dhe zhytës profesionistë
Hetuesit gjermanë tani besojnë se operacioni u krye nga shtatë ukrainas: katër zhytës, një specialist i eksplozivëve, kapiteni dhe udhëheqësi i grupit Serhiy K.
Midis tyre është ushtari ukrainas Vsevolod K., i cili vdiq në luftime në Ukrainën lindore në fund të vitit 2024. Është veçanërisht e ndjeshme që ai ishte stërvitur më parë në ushtrinë gjermane – gjurmët e ADN-së së tij përputhen me ato në Andromeda.
Është edhe Valeria T., tani një zhytëse profesioniste 40-vjeçare nga Kievi. Ajo mban rekordin kombëtar për zhytjen më të thellë me 104 metra. Tubat e Nord Stream ndodheshin në një thellësi prej 80 metrash.
Kolegët e përshkruajnë atë si një instruktore të vendosur dhe të pakompromis, dhe pasi filloi lufta, ajo iu bashkua publikisht mbrojtjes së Ukrainës. Sipas dëshmive, ishte ajo që këmbënguli që operacioni të përfundonte pavarësisht motit të keq.
Arratisja me ndihmën e diplomatëve
Një tjetër anëtar i ekipit, zhytësi Volodymyr S., i shpëtoi arrestimit me ndihmën e atasheut ushtarak ukrainas – makina që ai përdori për t’u arratisur nga Polonia në Kiev ishte e regjistruar në emër të ambasadës.
Hetuesit gjermanë besojnë gjithashtu se një anëtar, Jewhen U., fillimisht ishte pjesë e një ekipi tjetër që supozohej të sulmonte tubacionin Turk Stream në të njëjtën kohë. Kjo përpjekje dështoi, por më vonë ai solli disa nga eksplozivët në operacionin Nord Stream.
Ekuipazhi drejtohej nga një kapiten me përvojë, i cili kishte lundruar disa herë përtej Atlantikut.
Ekuipazhi drejtohej nga një kapiten me përvojë nga Odessa, i cili kishte udhëtuar botën, nga Karaibet në Somali, kishte kaluar Atlantikun disa herë dhe kishte marrë pjesë në regata. Ai e kundërshtoi hapur luftën ruse në mediat sociale dhe ndau mesazhe kundër luftës. Gjurmët e gishtave të tij u gjetën në Andromeda.
Ndërsa hetimi penal ka përfunduar kryesisht, pyetjet politike mbeten të hapura. Kush e urdhëroi sabotimin? A ishte i përfshirë në plane kreu i shtetit ukrainas? Die Zeit deklaron se inteligjenca perëndimore më parë kishte drejtuar dyshime ndaj ish-komandantit ukrainas Valery Zaluzhny, dhe madje se Presidenti Volodymyr Zelensky ishte të paktën i njohur në mënyrë joformale.
Qeveria gjermane deri më tani ka shmangur komentet mbi rastin. Deputeti i SPD-së, Ralf Stegner, i tha Die Zeit se Ukraina tani duhet të tregojë seriozitet dhe të ekstradojë të dyshuarit: “Nuk mund të mbyllim sytë sepse nuk është politikisht e përshtatshme për ne. Nëse duam të jemi një shtet i qeverisur nga sundimi i ligjit, duhet ta ndjekim penalisht këtë çështje.”
Çfarë vjen më pas?
Nëse Italia ekstradon Sergio K., gjyqi i parë për këtë çështje mund të zhvillohet në Gjermani. Ai mohon fajësinë përmes një avokati, por hetuesit besojnë se ai ishte kreu i operacionit. Në rast të një gjyqi, ai mund të japë detaje rreth personave.
Die Zeit shkruan se do të ishte hera e parë që prova dhe dëshmi konkrete rreth sabotimit më të diskutueshëm në Evropë pas Luftës së Ftohtë do të silleshin para gjykatës.
Çfarë është (ishte) Nord Stream dhe pse është i rëndësishëm?
Nord Stream ishte një sistem tubacionesh gazi nënujore që lidhnin Rusinë dhe Gjermaninë përmes Detit Baltik, thelbësor për furnizimin me gaz natyror të pjesës më të madhe të Evropës. Tubacioni i parë, Nord Stream 1, u bë funksional në vitin 2011 dhe për vite me radhë ishte tubacioni kryesor përmes të cilit Gazprom dërgonte gazin rus në Bashkimin Evropian, ndërsa Nord Stream 2 u ndërtua, por nuk u vu kurrë në funksion për shkak të luftës në Ukrainë dhe sanksioneve.
Këto projekte i mundësuan Gjermanisë të blinte drejtpërdrejt gazin rus, duke anashkaluar vendet e tranzitit si Ukraina dhe Polonia, dhe kështu kishin një peshë të madhe gjeopolitike. Në kohën e sabotimit në shtator 2022, Evropa tashmë po përpiqej të zvogëlonte varësinë e saj nga energjia ruse, por Nord Stream ende simbolizonte lidhjen midis gazit rus dhe ekonomisë evropiane.
Shpërthimet, të cilat dëmtuan rëndë tubacionet, e thelluan më tej krizën energjetike, rritën çmimet e gazit dhe ngjallën debate politike rreth sigurisë së infrastrukturës evropiane. Sabotimi shënoi një fund dramatik të një epoke bashkëpunimi energjetik midis Evropës dhe Rusisë, me pasoja afatgjata për politikën energjetike evropiane dhe sigurinë e furnizimit.
