Shtetet e Bashkuara po eliminojnë gradualisht programet e ndihmës për sigurinë për ushtritë e vendeve evropiane në kufi me Rusinë, duke argumentuar se Evropa duhet të mbajë pjesën më të madhe të kostove të veta të mbrojtjes.
Pentagoni i informoi diplomatët
Zyrtarët e Pentagonit u thanë diplomatëve evropianë javën e kaluar se Uashingtoni nuk do të financojë më programe për të trajnuar dhe pajisur ushtritë në Evropën Lindore, të cilat do të jenë në vijën e frontit në rast të një konflikti me Rusinë, thanë burime të njohura me bisedimet për Financial Times.
Programi financohet nëpërmjet një autorizimi të njohur si Seksioni 333. Financimi i mëtejshëm varet nga Kongresi i SHBA-së, por administrata e Presidentit Donald Trump nuk ka kërkuar fonde shtesë. Fondet e miratuara tashmë do të jenë të disponueshme për përdorim deri në shtator 2026.
Një zyrtar i Shtëpisë së Bardhë tha se vendimi ishte në përputhje me përpjekjet e Trump për të “rishqyrtuar dhe rishpërndarë” ndihmën e huaj, si dhe urdhrin ekzekutiv që ai nënshkroi në ditën e tij të parë në detyrë.
“Ky vendim është në përputhje me vendet evropiane, në përputhje me urdhrin ekzekutiv dhe theksin e kahershëm të presidentit se Evropa duhet të marrë më shumë përgjegjësi për mbrojtjen e vet”, tha zyrtari. Nën presionin e Trump, aleatët e NATO-s ranë dakord në qershor të rrisin shpenzimet e mbrojtjes në 5 përqind të PBB-së.
Shtetet baltike më të prekura
Mbyllja e programit të Seksionit 333 do të ndikojë në shpërndarjen e fondeve, buxheti global i të cilave tejkalon 1 miliard euro, sipas vlerësimeve të Senatit të SHBA-së. Kjo do të thotë shkurtim i qindra miliona eurove në ndihmë për vendet që kufizohen me Rusinë.
Sipas Zyrës Kombëtare të Auditimit të SHBA-së, 1.6 miliardë euro u investuan në Evropë midis viteve 2018 dhe 2022, që është rreth 29 përqind e shpenzimeve globale në kuadër të programit 333. Përfituesit kryesorë ishin Estonia, Letonia dhe Lituania.
Në një takim në Uashington, ku morën pjesë përfaqësues nga një numër ambasadash evropiane, Pentagoni shpjegoi planet për shkurtimet. Një zyrtar evropian tha se masa kishte qartësisht për qëllim që vendet më të pasura evropiane të paguanin më shumë për ndihmën e sigurisë për fqinjët e tyre në vijën e parë.
Diplomatët: Tronditje midis qeverive evropiane
Dy diplomatë konfirmuan se lajmi shkaktoi tronditje midis qeverive evropiane, të cilat tani po përpiqen të zbulojnë detajet dhe të vlerësojnë nëse financimi i brendshëm do të jetë në gjendje të kompensojë humbjen.
“Nëse janë brutalë, do të ketë pasoja të mëdha”, tha njëri prej tyre, duke shtuar se NATO me siguri do të preket sepse një pjesë e fondeve kanalizohet përmes Aleancës. “Kjo shkakton shqetësim dhe pasiguri të madhe”, tha një diplomat tjetër, duke e krahasuar situatën me vendimin e mëparshëm të Trump për të shkurtuar ndihmën ndërkombëtare.
Senatorja Jeanne Shaheen, demokratja kryesore në Komitetin e Senatit për Marrëdhënie me Jashtë, i përshkroi shkurtimet si “një veprim i gabuar që dërgon pikërisht mesazhin e gabuar, ndërsa përpiqemi ta detyrojmë Putinin të negociojë dhe ta pengojë Rusinë nga agresioni”.
Kërcënim për Iniciativën e Sigurisë Baltike
Veçmas nga programi i Seksionit 333, Iniciativa e Sigurisë Baltike, e nisur në vitin 2020 për të forcuar ushtritë e Estonisë, Letonisë dhe Lituanisë, është gjithashtu nën kërcënim. Kongresi vitin e kaluar miratoi 228 milionë euro për programin, por Shtëpia e Bardhë nuk ka kërkuar fonde të reja në buxhetin e vitit të ardhshëm.
“Për shtetet baltike, humbja e ndihmës amerikane do të ishte shumë e vështirë”, tha admirali amerikan në pension Mark Montgomery, tani analist në organizatën think-tank Fondacioni për Mbrojtjen e Demokracive. “Qëllimi ishte t’i bënim ato të afta të mbronin veten.”
Të tre vendet kufizohen me Rusinë dhe rajoni ka qenë cak i sulmeve që i atribuohen Moskës, duke përfshirë sabotimin e infrastrukturës kritike në Detin Baltik dhe sulmet kibernetike.
Fokusi i Amerikës në Azi
Paralelisht, administrata po kryen një shqyrtim të vendosjes së forcave të saj në të gjithë botën dhe ka njoftuar se synon të zvogëlojë praninë ushtarake në Evropë. Politika e devijimit është gjithashtu e lidhur me përpjekjet e Elbridge Colby, planifikuesit kryesor të Pentagonit, për të rritur parandalimin në Indo-Paqësor dhe për të zvogëluar rrezikun e konfliktit me Kinën për shkak të Tajvanit.
Më herët këtë vit, Uashingtoni ndaloi përkohësisht furnizimet me municione dhe armë në Ukrainë pas shqyrtimit nga Colby të rezervave amerikane. Trump më vonë urdhëroi që furnizimet të rifillonin.
Trump u takua me presidentin polak Karol Nawrocki në Shtëpinë e Bardhë pardje dhe tha se nuk ka plane për tërheqjen e forcave amerikane nga ai vend. SHBA-të aktualisht kanë rreth 10,000 trupa në Poloni në bazë rotacioni. “Jam shumë i kënaqur me këtë vendosje. Do të dërgojmë më shumë nëse duan”, tha Trump.
