BE-ja anashkaloi rregullin e unanimitetit dhe ndërmori hapin e parë për të mbajtur paratë ruse të bllokuara për një kohë të pacaktuar dhe për t’i përdorur ato për të ndihmuar Ukrainën, ndërsa Moska njofton padi kundër Euroclear të Belgjikës.
Bashkimi Evropian ka krijuar një bazë të rëndësishme për përdorimin e parave shtetërore ruse në dobi të Ukrainës: 25 nga 27 shtetet anëtare votuan për të mbajtur paratë ruse të sekuestruara në BE – për një kohë të pacaktuar. Vetëm Hungaria dhe Sllovakia votuan kundër, të cilat, ndër të tjera, pretendojnë se veprimet e BE-së mund të pengojnë përpjekjet e Presidentit të SHBA-së Donald Trump për t’i dhënë fund luftës së agresionit të Rusisë kundër Ukrainës.
Konkretisht, vendimi synon të parandalojë që një shtet anëtar të jetë në gjendje të lirojë fondet e ngrira duke vënë veton ndaj vendimeve të sanksioneve të BE-së kundër Rusisë. Aktualisht, fondet e bankës qendrore ruse ngrihen bazuar në vendimet e BE-së për sanksionet, të cilat duhet të rinovohen – unanimisht çdo gjashtë muaj. Kjo rregullore konsiderohet si një pengesë për planin për të përdorur këto fonde për kredi afatgjata për Ukrainën, me mundësinë e shlyerjes ndaj Rusisë vetëm nëse ai vend, pasi t’i japë fund luftës së tij agresionale kundër Ukrainës, paguan dëmshpërblime lufte.
Kancelari gjerman Friedrich Mertz njoftoi se mezi priste një “sinjal të qartë të sovranitetit evropian” dhe theksoi se në fund edhe vendet fillimisht skeptike, Italia dhe Belgjika, dhanë pëlqimin e tyre.
Konkretisht, ngrirja e aseteve për një periudhë të pacaktuar duhet ta bindë Belgjikën të mbështesë planin e BE-së për të përdorur një pjesë të fondeve të ngrira ruse për të miratuar një kredi për Ukrainën në shumën prej 165 miliardë eurosh – për të mbuluar nevojat e saj buxhetore ushtarake dhe civile në vitet 2026 dhe 2027.
Pa Belgjikën, zbatimi i atij plani konsiderohet jashtëzakonisht i vështirë, sepse deri më tani pjesa më e madhe e fondeve ruse që duhet të përdoren për Ukrainën është nën menaxhimin e Euroclear belge, ku ndodhen rreth 185 nga gjithsej 210 miliardë euro të parave shtetërore ruse në BE.
Qeveria belge është në një situatë të vështirë.
Qeveria belge aktualisht po bllokon planin për të përdorur paratë shtetërore ruse, duke përmendur rreziqe ligjore dhe financiare. Ndër të tjera, ai sheh rrezikun e hakmarrjes së Rusisë ndaj individëve dhe kompanive private evropiane, për shembull përmes shpronësimeve në Rusi.
Kryeministri belg Bart De Wever kohët e fundit deklaroi tre pika si kushte sipas të cilave Belgjika do të vazhdonte të merrte pjesë, pavarësisht këtyre rreziqeve. Sipas tyre, duhet të garantohet që të gjitha rreziqet e mundshme të përballohen bashkërisht dhe që që nga fillimi i zbatimit të planit të ketë garanci të mjaftueshme financiare në mënyrë që të jetë në gjendje të përmbushen detyrimet e mundshme financiare.
Përveç kësaj, ai kërkoi mbrojtje gjithëpërfshirëse nga likuiditeti dhe rreziku për të gjithë qytetarët dhe bizneset që do të prekeshin nga plani, si dhe pjesëmarrjen e të gjitha vendeve të tjera të BE-së në të cilat fondet e bankës qendrore ruse janë gjithashtu të ngrira. Sipas Komisionit Evropian, këto janë Gjermania, Franca, Suedia dhe Qiproja.
Banka qendrore ruse po padit Euroclear në Moskë
Një reagim ka mbërritur tashmë nga Moska: Banka Qendrore Ruse po padit Euroclear.
Padia lidhet me “veprimet e paligjshme dhe të dëmshme” të depozitarit Euroclear, por edhe me mekanizmat që tani po shqyrtohen zyrtarisht nga Komisioni Evropian në lidhje me përdorimin e aseteve ruse, njoftoi banka qendrore. Procedurat duhet të zhvillohen para Gjykatës së Arbitrazhit të Moskës.
Euroclear nuk është përgjigjur ende në pyetjet në lidhje me padinë. Zëdhënësi vuri në dukje vetëm se Euroclear “aktualisht përballet me më shumë se 100 padi ligjore në Rusi”.
Ekspertët e shohin këtë veprim të Moskës si hapin e parë drejt kundërmasave të mundshme që mund të ndikojnë në kapitalin evropian të mbetur në Rusi. Banka qendrore ruse nuk e specifikoi shumën e saktë të kërkesës. Sipas saj, dëmi përbëhet nga vlera e fondeve dhe aksioneve të ngrira, si dhe fitimet e humbura.
Kryetari i Komitetit të Financave në Dumën Ruse, Anatoly Aksakov, tha se Banka Qendrore do ta marrë procesin. Dmitry Grigoriani i Institutit Ekonomik Stolypin të Rusisë shtoi: “Fitorja në gjykatë është vetëm gjysma e betejës. Duhet t’i merrni ato para.” Sipas tij, Euroclear ka edhe asete në Rusi. Megjithatë, paratë janë kryesisht në llogari të bllokuara. Ai nuk e deklaroi shumën e fondeve, por media raporton se bëhet fjalë për rreth 16 miliardë euro.
BE-ja i referohet Nenit 122 – vështirësitë ekonomike të shkaktuara nga lufta
Për të sekuestruar paratë ruse për një periudhë të pacaktuar, Gjermania dhe vendet e BE-së që votuan për të – i referohen nenit 122 të Traktatit të BE-së. Ai përcakton që në rast të problemeve serioze ekonomike në BE, masat e duhura mund të miratohen me një shumicë të ashtuquajtur të kualifikuar – dhe jo unanimisht.
Në këtë kontekst, ndër të tjera thuhet se lufta ruse kundër Ukrainës vazhdon të shkaktojë probleme serioze ekonomike. Ndër të tjera, ajo çoi në një rritje të fortë të çmimeve të naftës, gazit dhe ushqimeve. Masat e shteteve anëtare për të zbutur pasojat sociale dhe ekonomike të çmimeve të larta të energjisë në periudhën nga viti 2022 deri në vitin 2024 kushtojnë qindra miliarda euro.
Hungaria njoftoi të enjten se rezervon të drejtën për të filluar një procedurë shqyrtimi të vendimit të BE-së para Gjykatës së Drejtësisë të Bashkimit Evropian. Qeveria deklaroi se është “thellësisht e shqetësuar për tendencën e fundit për të anashkaluar procedurat e vendimmarrjes unanime në fushën e politikës së përbashkët të jashtme dhe të sigurisë”. Nga perspektiva hungareze, Neni 122 nuk është baza e saktë ligjore për masat e planifikuara.
Vendimi mund të merret këtë javë
Komisioneri i BE-së, Valdis Dombrovskis, tha të premten se kjo qasje është plotësisht në përputhje me ligjin e BE-së dhe ligjin ndërkombëtar. Ai gjithashtu theksoi se institucionet financiare që mbajnë fonde ruse të bllokuara janë të mbrojtura plotësisht nga procedurat gjyqësore dhe se po përgatiten garanci të forta për Belgjikën.
Gjermania nuk sheh alternativë ndaj kredisë së dëmshpërblimit dhe është e gatshme të ofrojë garanci në shumën prej 50 miliardë eurosh, thanë burime diplomatike evropiane.
Ministrja daneze e Financave, Stephanie Lose, vendi i së cilës mban presidencën e BE-së, u tha gazetarëve se “ka ende disa shqetësime” që duhen adresuar, por shpreson se “rruga drejt një vendimi do të hapet në Këshillin Evropian javën e ardhshme”.
Udhëheqësit e BE-së do të takohen më 18 dhjetor për të finalizuar detajet e mekanizmit të kredisë për dëmshpërblim dhe për të zgjidhur çështjet e mbetura, duke përfshirë garancitë nga të gjitha shtetet anëtare për Belgjikën se ato nuk do t’i përballojnë vetë kostot nëse Moska përfundimisht fiton një padi.
Sipas agjencisë belge të lajmeve Belga, Belgjika, së bashku me Italinë, Bullgarinë dhe Maltën, po kërkojnë që të vazhdojnë të merren në konsideratë opsione alternative dhe “më pak të rrezikshme” për mbështetje financiare për Ukrainën.
Përveç kësaj, ekziston edhe pyetja se si duhet t’i vihen në dispozicion burimet financiare Ukrainës. Plani kompleks i Komisionit Evropian parashikon që Euroclear t’i japë hua para BE-së, e cila më pas do t’ia japë hua Ukrainës.
